آیه 16 (الَّذِي كَذَّبَ وَتَوَلَّى):
1. تحلیل دستوری (گرامری):- الَّذِي:
- نوع کلمه: اسم موصول.
- ترکیب نحوی: این کلمه به صورت اسم موصول استفاده شده و جمله بعد از آن (کَذَّبَ وَتَوَلَّى) صله و توضیح دهنده آن است.
- معنی: کسی که، آن کسی که.
- كَذَّبَ:
- نوع کلمه: فعل ماضی.
- ریشه: „ک-ذ-ب“.
- باب: ثلاثی مجرد.
- ساختار: فعل ماضی، مفرد، مذکر، غایب.
- معنی: تکذیب کرد، دروغ پنداشت (حقیقت را انکار کرد).
- وَ:
- نوع کلمه: حرف عطف.
- وظیفه نحوی: عطف بین دو فعل (کذّبَ و تولّی).
- معنی: و (برای پیوند دادن بین دو جمله یا عبارت).
- تَوَلَّىٰ:
- نوع کلمه: فعل ماضی.
- ریشه: „و-ل-ی“.
- باب: باب تفعل.
- ساختار: فعل ماضی، مفرد، مذکر، غایب.
- معنی: روی برگرداند، پشت کرد.
2. ریشه‌های کلمات و معانی آن‌ها:- کَذَّبَ (ریشه: ک-ذ-ب):
- معنای اصلی ریشه: دروغ گفتن، انکار کردن.
- مشتقات دیگر در قرآن:
- کِذْب (دروغ).
- مُکَذِّب (تکذیب‌کننده).
- تَکْذِیب (انکار کردن).
- تَوَلَّىٰ (ریشه: و-ل-ی):
- معنای اصلی ریشه: نزدیک شدن، روی آوردن یا روی گرداندن (بسته به سیاق جمله).
- مشتقات دیگر در قرآن:
- وَلِیّ (دوست، سرپرست).
- مَوْلَى (سرپرست، ولیّ).
- تَوَلّی (روی‌گردانی).
3. نوع جمله و ترکیب کلی آیه:- نوع جمله:
- جمله خبریه است که بیانگر ویژگی یا عمل کسی است که حقیقت را انکار کرده و پشت کرده است.
- ترکیب نحوی کلی آیه:
- „الَّذِي“ اسم موصول است که مبتدا به حساب می‌آید.
- „كَذَّبَ“ و „تَوَلَّىٰ“ افعال ماضی هستند که صله موصول را تشکیل می‌دهند و خبر را توضیح می‌دهند.
- ترجمه نحوی: «آن کسی که تکذیب کرد و پشت کرد.»
4. معنی آیه به فارسی:«آن کسی که (حق را) انکار کرد و روی گرداند.»
5. پیام کلی آیه:این آیه به توصیف کسانی می‌پردازد که حقیقت را نمی‌پذیرند و از آن روی‌گردان هستند. این افراد تکذیب‌کننده حقایق الهی هستند و از مسیر هدایت دوری می‌کنند. | 