الْمَاعُونَ

• الماعون در زبان عربی معانی مختلفی دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
  • هر چیز سودمند و کوچک که مردم به یکدیگر قرض می‌دهند (مانند ظرف، ابزار، وسایل خانه و غیره)
  • زکات
  • نیکی و کمک به دیگران
  • برخی مفسران آن را به وسایل خانه (مانند دیگ، سطل، تبر، نمک و…) معنا کرده‌اند.
  • برخی هم آن را به معنای «خیر» و «خدمت» دانسته‌اند.

۲. ریشه واژه و کاربرد آن در زبان عربی

• ریشه: ع و ن (ع-و-ن)
• فعل اصلی: عانَ یَعینُ عَوْناً به معنی یاری رساندن و کمک کردن.
• واژه «ماعون» اسم است و از ریشه «عون» گرفته شده است.
• در زبان عربی، مشتقات این ریشه همگی به نوعی به مفهوم یاری، کمک و سود رساندن اشاره دارند.

۳. همه مشتقات این ریشه در قرآن

• در قرآن، واژه «الماعون» فقط یک بار (در سوره الماعون) آمده است.
• واژه «عوان» با همین ریشه به معنای «میانسال» برای گاو آمده است (وَلا فَارِضٌ وَلا بِكْرٌ عَوَانٌ بَيْنَ ذَٰلِكَ).

۴. ویژگی‌های دستوری

• نوع کلمه: اسم (اسم جامد)
• جنس: مذکر
• مفرد
• معرفه (با الف و لام)
• وزن صرفی: مَفاعول (مانند: مَعْرُوف، مَغْفُور)
• قابل جمع: بله، جمع آن «معاون» است.

۵. فرم اصلی و معنای ریشه‌ای

• فرم اصلی: عون (کمک)
• وزن: مَفاعول
• معنی ریشه‌ای: یاری، سود، خدمت، وسیله‌ای که به کمک دیگران می‌آید.

۶. اطلاعات ریشه‌شناسی (اتیمولوژی)

• ریشه «ع-و-ن» در زبان عربی به معنی یاری و کمک است.
• «ماعون» از باب مفاعله (مَفاعول) است که معنی ابزار یا وسیله‌ای که به کمک می‌آید را می‌دهد.
• در لغت‌نامه‌های عربی مثل لسان‌العرب، ماعون به اشیای کوچک و سودمند اطلاق شده که مردم به یکدیگر قرض می‌دهند.

۷. مترادف و متضاد

مترادف‌ها (در عربی و فارسی):

• عربی: زکاة، معروف، إحسان، خیر، عطاء، صدقة، منفعة
• فارسی: زکات، نیکی، احسان، کمک، خدمت، صدقه، خیر، سود

متضادها (در عربی و فارسی):

• عربی: منع، حرمان، بخل، شحّ
• فارسی: منع، محرومیت، بخل، خودخواهی، امساک

جمع‌بندی

• الماعون به هر چیز سودمند کوچک (ابزار، وسایل، کمک‌های مادی و معنوی) اشاره دارد.
• ریشه آن «ع و ن» است که معنای کمک و یاری می‌دهد.
• در قرآن فقط یک بار آمده است.
• مترادف آن نیکی و کمک و متضاد آن بخل و منع است.