آیه 1: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ وَرَسُولِهِ ۖ وَاتَّقُوا اللَّهَ ۚ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ
1. ریشه‌شناسی کلمات و معانی فارسی:- يَا
- نوع: حرف ندا
- معنا: ای (خطاب به کسی)
- برای جلب توجه و خطاب مستقیم استفاده می‌شود.
- أَيُّهَا
- نوع: اسم اشاره همراه با حرف تنبیه
- معنا: ای کسانی که
- برای تأکید بر مخاطب خاص به کار می‌رود.
- الَّذِينَ
- نوع: اسم موصول
- معنا: کسانی که
- برای معرفی گروهی که ویژگی خاصی دارند.
- آمَنُوا
- ریشه: «أ-م-ن»
- معنا: ایمان آوردند، ایمن شدند (از لحاظ قلبی و اعتقادی به خداوند باور آوردند).
- لَا
- نوع: حرف نفی
- معنا: نه، نباید
- در اینجا برای منع و نهی استفاده شده است.
- تُقَدِّمُوا
- ریشه: «ق-د-م»
- معنا: پیشی گرفتن، جلوتر رفتن، چیزی را مقدم کردن.
- بَيْنَ يَدَيِ
- نوع: عبارت ظرف مکانی
- معنا: در برابر، پیش روی
- اشاره به فضایی در مقابل چیزی یا کسی دارد.
- اللَّهِ
- ریشه: «أ-ل-ه»
- معنا: خداوند، معبود.
- وَرَسُولِهِ
- ریشه: «ر-س-ل»
- معنا: پیامبر او، فرستاده او.
- وَاتَّقُوا
- ریشه: «و-ق-ی»
- معنا: پرهیز کنید، تقوا پیشه کنید (خود را حفظ کنید از گناه).
- اللَّهَ
- تکرار اسم جلاله (برای تأکید).
- إِنَّ
- نوع: حرف مشبه بالفعل
- معنا: همانا، به یقین.
- اللَّهَ
- دوباره اسم جلاله (برای تأکید).
- سَمِيعٌ
- ریشه: «س-م-ع»
- معنا: شنوا، کسی که همه چیز را می‌شنود.
- عَلِيمٌ
- ریشه: «ع-ل-م»
- معنا: دانا، کسی که همه چیز را می‌داند.
2. تحلیل ساختار دستوری در آیه:این آیه از چند جمله تشکیل شده است: - يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا:
- نوع جمله: ندا و خطاب مستقیم.
- نقش دستوری: «يَا» حرف ندا است، «أَيُّهَا» اسم اشاره برای تأکید، و «الَّذِينَ آمَنُوا» اسم موصول به عنوان توصیف مخاطبان (کسانی که ایمان آورده‌اند).
- لَا تُقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ وَرَسُولِهِ:
- نوع جمله: نهی (امر منفی).
- نقش دستوری: «لَا» حرف نفی، «تُقَدِّمُوا» فعل مضارع منصوب به نفی، «بَيْنَ يَدَيِ» ظرف مکان، و «اللَّهِ وَرَسُولِهِ» مضاف و مضاف‌الیه.
- وَاتَّقُوا اللَّهَ:
- نوع جمله: امر (دعوت به انجام کار مثبت).
- نقش دستوری: «وَ» حرف عطف، «اتَّقُوا» فعل امر، و «اللَّهَ» مفعول مستقیم.
- إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ:
- نوع جمله: خبری تأکیدی.
- نقش دستوری: «إِنَّ» حرف تأکید، «اللَّهَ» اسم جلاله به عنوان مبتدا منصوب، «سَمِيعٌ عَلِيمٌ» خبر مرکب.
3. نوع آیه از نظر بلاغت و معنا:این آیه جنبه تربیتی و اخلاقی دارد و از نوع آیات نهی و امر است: - نهی: از پیش‌دستی کردن بدون اجازه خداوند و رسولش منع می‌کند (جلوتر رفتن از حدود الهی).
- امر: دعوت به تقوا و پرهیزگاری می‌کند (حفظ رابطه با خداوند).
4. معنی کلی آیه به فارسی:ای کسانی که ایمان آورده‌اید! در برابر خدا و پیامبرش پیش‌دستی نکنید (از حدود الهی تجاوز نکنید) و تقوا پیشه کنید؛ همانا خداوند شنوا و داناست. | 