Saul-David طالوت-داوود

David   David

Saul/شائول

 طالوت

داود:

عليه السلام از انبياء بنى- اسرائيل، پدر سليمان، نام مباركش شانزده بار در كلام اللَّه مجيد ذكر شده است. و كتابى داشته بنام زبور «وَ آتَيْنا داوُدَ زَبُوراً» نساء: 163 «وَ لَقَدْ كَتَبْنا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُها عِبادِيَ الصَّالِحُونَ» انبياء: 105 با ملاحظه اين دو آيه ميدانيم كه زبور كتاب بوده است.

احوال او در قرآن مجيد بشرح زير است.

1- او در جوانى از لشگريان طالوت بود و در ميدان جنگ فرمانده دشمن را كه جالوت نام داشت بكشت. خدا باو پادشاهى و حكمت داد و از آنچه ميخواست بوى تعليم كرد «فَهَزَمُوهُمْ بِإِذْنِ اللَّهِ وَ قَتَلَ داوُدُ جالُوتَ وَ آتاهُ اللَّهُ الْمُلْكَ وَ الْحِكْمَةَ وَ عَلَّمَهُ مِمَّا يَشاءُ» بقره: 251. 2- بهنگام ذكر خدا كوهها و پرندگان با او هم آواز ميشدند كه در «اوب» گذشت و خدا آهن را بر او نرم كرد و دستور داد كه از آهن زره ‏هاى وسيع بسازد و حلقه زره را با اندازه و يك شكل گرداند و عمل صالح بكند كه خدا بعمل مردم آگاه است. «وَ لَقَدْ آتَيْنا داوُدَ مِنَّا فَضْلًا يا جِبالُ أَوِّبِي مَعَهُ وَ الطَّيْرَ وَ أَلَنَّا لَهُ الْحَدِيدَ. أَنِ اعْمَلْ سابِغاتٍ وَ قَدِّرْ فِي السَّرْدِ وَ اعْمَلُوا صالِحاً إِنِّي بِما تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ» سباء: 10.

3- خدا او را در حكومت و قضاوت در زمين خليفه و جانشين خويش كرد كه در «خلف» گذشت و دستور داد كه در ميان مردم بحق قضاوت كند و تابع هواى نفس نشود. «يا داوُدُ إِنَّا جَعَلْناكَ خَلِيفَةً فِي الْأَرْضِ فَاحْكُمْ بَيْنَ النَّاسِ بِالْحَقِّ وَ لا تَتَّبِعِ الْهَوى‏ …» ص:26.

4- او بنده خدا و در بندگى خدا و حكومت و علم و جنگ نيرومند بود و بخدا بيشتر متوجّه ميشد و بدرگاهش مى‏ناليد، خدا كوه ها و پرندگان را مسخّر كرد كه در تسبيح با او هم آواز شوند و پادشاهى او را محكم گردانيد و باو حكمت و فصل خطاب عطا نمود. «وَ اذْكُرْ عَبْدَنا داوُدَ ذَا الْأَيْدِ إِنَّهُ أَوَّابٌ. إِنَّا سَخَّرْنَا الْجِبالَ مَعَهُ يُسَبِّحْنَ بِالْعَشِيِّ وَ الْإِشْراقِ. وَ الطَّيْرَ مَحْشُورَةً كُلٌّ لَهُ أَوَّابٌ. وَ شَدَدْنا مُلْكَهُ وَ آتَيْناهُ الْحِكْمَةَ وَ فَصْلَ الْخِطابِ» ص 17- 20.

5- خداوند كتابى بنام زبور باو داده بود كه در ابتدا نقل كرديم.

6- كفّار بنى اسرائيل بزبان او و عيسى بن مريم لعنت شدند كه نا فرمانى كرده و طغيان ميورزيدند «لُعِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ بَنِي إِسْرائِيلَ عَلى‏ لِسانِ داوُدَ وَ عِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ ذلِكَ بِما عَصَوْا وَ كانُوا يَعْتَدُونَ» مائده: 78.

7- او از افضل انبياء بود و صاحب كتاب بود «وَ لَقَدْ فَضَّلْنا بَعْضَ النَّبِيِّينَ عَلى‏ بَعْضٍ وَ آتَيْنا داوُدَ زَبُوراً» اسراء: 55.

8- دو واقعه در قرآن مجيد يكى در باره او و سليمان، ديگرى در باره خود او آمده كه ذيلا بررسى ميكنيم.

1- «وَ داوُدَ وَ سُلَيْمانَ إِذْ يَحْكُمانِ فِي الْحَرْثِ إِذْ نَفَشَتْ فِيهِ غَنَمُ الْقَوْمِ وَ كُنَّا لِحُكْمِهِمْ شاهِدِينَ. فَفَهَّمْناها سُلَيْمانَ وَ كُلًّا آتَيْنا حُكْماً وَ عِلْماً وَ سَخَّرْنا مَعَ داوُدَ الْجِبالَ يُسَبِّحْنَ وَ الطَّيْرَ وَ كُنَّا فاعِلِينَ وَ عَلَّمْناهُ صَنْعَةَ لَبُوسٍ لَكُمْ لِتُحْصِنَكُمْ مِنْ بَأْسِكُمْ فَهَلْ أَنْتُمْ شاكِرُونَ» (انبياء: 78- 80).

نفش بقول طبرسى آنست كه گوسفند و شتر در شب وارد زرعى شوند و در آن بدون چوپان بچرند، كه گوسفندان گروهى شب هنگام در زرع ديگران چريدند.

از آيه شريفه بدست ميايد كه اين قضاوت در يك واقعه بوده و الميزان احتمال داده كه سليمان بحكم مشاور داود وارد قضاوت ميشده و گر نه حكم از آن داود بود و شايد مشاوره از آنجهت بود كه زمينه خلافت و جانشينى سليمان فراهم گردد و از فقيه از جميل بن درّاج از زراره از حضرت باقر عليه السلام نقل كرده كه فرمود …: هر دو حكم نكردند بلكه مناظره و تبادل نظر ميكردند كه سليمان آنرا فهميد.

در روايات شيعه و اهل سنت آمده كه داود حكم كرد گوسفندان از آن صاحب زرع باشد ولى سليمان حكم كرد كه خسارت در آنسال از شير و پشم و نتاج گوسفندان پرداخت گردد.

نگارنده فكر ميكنم كه هر دو در باره حكم مشاوره ميكرده و داود رأى داده كه گوسفندان يا بعضى از آنها در عوض خسارت داده شوند ولى سليمان رأى داده كه از منافع آنها مستهلك گردد و داود نيز رأى او را پسنديده و حكم كرده است. و صلاح در اين بوده كه حكم مطابق رأى سليمان باشد زيرا در آنصورت هم صاحب زرع خسارت خويش را ميگرفت و هم گوسفندان در دست صاحبان خود مى‏ماندند.

در تفسير صافى و الميزان از تفسير قمى از امام صادق عليه السلام نقل شده كه خلاصه آن چنين است حكم داود نيز مثل سليمان بود و فقط خواست به بنى اسرائيل بفهماند كه سليمان وصىّ و جانشين اوست و در حكم اختلاف نكردند و اگر اختلاف ميكردند ميفرمود: «وَ كُنَّا لِحُكْمِهِما شاهِدينَ».

از روايت بدست ميايد كه معنى آيه آنست: داود و سليمان در باره حرث حكم ميكردند و داود حكم را ميدانست. خداوند آنرا بسليمان نيز فهماند تا بنى اسرائيل بدانند كه او وصىّ داود است.

 (واقعه دوّم) «وَ هَلْ أَتاكَ نَبَأُ الْخَصْمِ إِذْ تَسَوَّرُوا الْمِحْرابَ إِذْ دَخَلُوا عَلى‏ داوُدَ فَفَزِعَ مِنْهُمْ قالُوا لا تَخَفْ خَصْمانِ بَغى‏ بَعْضُنا عَلى‏ بَعْضٍ فَاحْكُمْ بَيْنَنا بِالْحَقِّ وَ لا تُشْطِطْ وَ اهْدِنا إِلى‏ سَواءِ الصِّراطِ إِنَّ هذا أَخِي لَهُ تِسْعٌ وَ تِسْعُونَ نَعْجَةً وَ لِيَ نَعْجَةٌ واحِدَةٌ فَقالَ أَكْفِلْنِيها وَ عَزَّنِي فِي الْخِطابِ. قالَ لَقَدْ ظَلَمَكَ بِسُؤالِ نَعْجَتِكَ إِلى‏ نِعاجِهِ وَ إِنَّ كَثِيراً مِنَ الْخُلَطاءِ لَيَبْغِي بَعْضُهُمْ عَلى‏ بَعْضٍ إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ قَلِيلٌ ما هُمْ وَ ظَنَّ داوُدُ أَنَّما فَتَنَّاهُ فَاسْتَغْفَرَ رَبَّهُ وَ خَرَّ راكِعاً وَ أَنابَ فَغَفَرْنا لَهُ ذلِكَ وَ إِنَّ لَهُ عِنْدَنا لَزُلْفى‏ وَ حُسْنَ مَآبٍ. يا داوُدُ إِنَّا جَعَلْناكَ خَلِيفَةً فِي الْأَرْضِ فَاحْكُمْ بَيْنَ النَّاسِ بِالْحَقِّ …» ص: 21- 26.

يعنى: آيا خبر و داستان خصومت كه اهل دعوى بر غرفه داود بالا رفتند بتو رسيده است؟

چون بر داود وارد شدند از ايشان بترسيد، گفتند: مترس دو صاحب دعواست كه بعضى از ما بر بعضى تجاوز كرده ميان ما حكم كن و جور مكن و ما را براه راست رهبرى كن. اين برادر من است نود و نه ميش دارد، من فقط يك ميش دارم ميگويد، آنرا بمن ده و كفيلم گردان و در گفتار بر من غلبه كرده. داود گفت: حقّا كه در خواستن ميش تو كه بر ميشهاى خود ضميمه كند با تو ستم كرده است و بسيارى از شريكان بهمديگر ستم ميكنند مگر آنانكه ايمان آورده و اعمال صالحه انجام داده ‏اند و آنها كم‏ اند، داود بدانست كه امتحانش كرده ‏ايم، از پروردگار خويش آمرزش خواست. و بركوع افتاد و بر گشت. اين حادثه را بر او بخشيديم و براى او نزد ما تقرّب و باز گشت خوبى هست. اى داود ما تو را در زمين جانشين كرديم ميان مردم بحق داورى كن.

از اين آيات چند مطلب بدست ميايد.

1- اهل مخاصمه دو نفر بوده ‏اند ولى چند نفر نيز با آنها آمده‏ اند زيرا «تَسَوَّرُوا» و «دَخَلُوا» جمع ‏اند و هيچ مانعى ندارد كه آنها چند نفر را همراه آورده باشند.

2- اهل دعوى بر غرفه داود بالا رفته و از محل معمولى وارد نشده ‏اند و داود از آنوضع بهراس افتاده است. ميشود گفت كه دربانان اجازه ورود نداده ‏اند و يا موقع ورود ديگران بمحضر او نبوده و در بسته بود و اهل دعوى چاره‏اى نداشته‏ اند جز آنكه از ديوار بالا بروند و اگر محراب بمعنى معبد باشد، اين احتمال قوى ميشود كه وقت عبادت و مناجات داود بوده نه وقت پذيرائى.

در قصص قرآن نوشته محمد احمد جاد المولى ترجمه آقاى سيد محمد باقر موسوى در جمله «تَسَوَّرُوا الْمِحْرابَ» دو احتمال داده يكى آنكه از ديوار بالا رفتند و ديگرى آنكه در اطرف داود چون ديوار حلقه زدند يعنى حلقه زدند گوئى در اطراف داود در محراب ديوارى تشكيل داده ‏اند.

در اين صورت ترس داود ظاهرا از بى موقع وارد شدن آنهاست.

3- ظاهر آنستكه اهل دعوى مردم عادى بوده‏ اند نه ملك يكى از بزرگان فرمايد: اكثر مفسّران به پيروى از روايات گفته‏ اند اهل دعوى كه بر داود وارد شدند چند نفر ملك بوده ‏اند خدا آنها را فرستاد و خواست داود را امتحان كند …

بعد فرموده: خصوصيات قصّه مثل بالا رفتن بر ديوار و ورود غير عادى كه او را ترساندند، و كذا توجّه داود كه اين امتحان خدائى است نه قضيّه عادى و سپس فرمود:

ميان مردم بحق داورى كن و پيرو هواى نفس مباش و ظهورش در آنست كه خدا امتحانش كرده تا او را در خلافت و قضاوت محكم و متوجّه كند. همه اينها مؤيّداند كه وارد شدگان ملك بوده و بصورت بشر در آمده‏اند، على هذا قصّه تمثّل است كه چند نفر ملك در صورت اهل دعوى ممثّل شده و قضاوت خواسته‏ اند و حكم داود كه گفت: «لَقَدْ ظَلَمَكَ …» اگر حكم منجز باشد حكمى است در ظرف تمثّل مثل آنكه آنها را در خواب ديده و آن حكم را كرده است و معلوم است كه در ظرف تمثّل تكليف نيست مانند عالم رؤيا، تكليف فقط در عالم شهود و مادّه است و در عالم شهود واقعه‏اى اتفاق نيافتاده و نه در آن اهل خصومت و ميش و ميشها بوده است. آنگاه خطاى داود را مثل خطاى آدم در بهشت قبل از آمدن زمان تكليف دانسته است.

نا گفته نماند در جواب اين مطلب ميشود گفت: چرا ملك‏ها آنطور وارد شده و پيامبر خدا را ترسانده ‏اند؟! و چرا قضيّه ميش و ميشها را جعل كرده ‏اند در حاليكه واقعيّت نداشته آيا آن يك دروغ حسابى نبود؟!! آيا خدا نميتوانست آنحضرت را با وضع ديگرى كه در نظر شنونده طبيعى باشد امتحان كند؟.

اگر روايات متواتر و قطعى داشته باشيم كه اهل دعوى ملك بوده ‏اند ناچار قبول ميكنيم و گر نه حمل بر معناى عادى از هر چيز بهتر است و روايات متواتر از كجا ميتوان يافت در تفسير برهان فقط دو روايت در اين باره آمده است آنهم لازم است در اسنادش دقّت و تحقيق شود. وانگهى مطلب را مثل قضيّه آدم دانستن و بخواب تشبيه كردن و نظير قضاوت در خواب دانستن و … بنظر نگارنده بسيار ضعيف است و قضيّه را از مسير اصلى منحرف ميكند. و ظاهر آيات با آن سازگار نيست و همان نيكوست كه آيات را در ظهور اوّلى بگذاريم كه قبلا گفته شد.

4- اشكال مسئله در آن است كه حضرت داود بى آنكه بسخن مدّعى عليه گوش بدهد و از او توضيح بخواهد و يا از مدّعى شاهد بطلبد فورى قضاوت كرده و گفته «لَقَدْ ظَلَمَكَ بِسُؤالِ نَعْجَتِكَ إِلى‏ نِعاجِهِ» و چون پيامبران معصوم‏ اند چنين كارى از داود سر نمى ‏زد پس آنها ملك بوده و قضاوت امتحانى و در عالم تمثّل ملك بوده است.

ولى اينكه حضرت داود در سخن گفتن بدون تحقيق از مدّعى عليه و طلب شهود از مدّعى، عجله كرد حتمى است و بدنبال آن استغفار كرد و ركوع نمود و بخدا برگشت و دانست كه اين واقعه و سخن گفتن بصورت امتحان در آمد در اينها نيز نبايد ترديد كرد.

امّا آيات نميگويد كه او قضاوت نا حق كرد و اهل دعوى پس از قضاوت او براه خود رفتند بلكه فقط گفت: برادرت با تو ستم كرده است و شايد بعد از گفتن اين سخن كه در حال تأثر گفته فورا متوجّه شده و استغفار كرده و آنوقت شروع بتحقيق نموده و قضاوت بحق كرده است. و دانسته كه آن عجله يك امتحانى بود كه پيش آمد و فورا آنرا با استغفار جبران نموده است اين عجله در سخن گفتن چندان مهمّ نيست مخصوصا آنگاه كه امتحان خدائى در بين بوده باشد نظير اين كار را در حالات حضرت موسى عليه السّلام در قرآن كريم ميخوانيم:

 «وَ لَمَّا رَجَعَ مُوسى‏ إِلى‏ قَوْمِهِ غَضْبانَ أَسِفاً. قالَ بِئْسَما خَلَفْتُمُونِي مِنْ بَعْدِي أَ عَجِلْتُمْ أَمْرَ رَبِّكُمْ وَ أَلْقَى الْأَلْواحَ وَ أَخَذَ بِرَأْسِ أَخِيهِ يَجُرُّهُ إِلَيْهِ قالَ ابْنَ أُمَّ إِنَّ الْقَوْمَ اسْتَضْعَفُونِي وَ كادُوا يَقْتُلُونَنِي فَلا تُشْمِتْ بِيَ الْأَعْداءَ وَ لا تَجْعَلْنِي مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ. قالَ رَبِّ اغْفِرْ لِي وَ لِأَخِي وَ أَدْخِلْنا فِي رَحْمَتِكَ وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ» اعراف: 150- 151 آيه صريح است در اينكه موسى از موى سر برادرش گرفت و او را بسوى خود ميكشيد بگمان اينكه در كار خويش كوتاهى كرده تا جريان گوساله پيش آمده است چنانكه در سوره طه آمده كه به هارون گفت: «چه چيز تو را مانع شد آنگاه كه ديدى گمراه شدند از من پيروى كنى آيا مخالفت فرمان من كردى؟ هارون گفت … ترسيدم كه بگوئى ميان بنى اسرائيل اختلاف افكندى و قول مرا رعايت ننمودى» در آيه فوق نيز گفت: پسر مادرم قوم مرا ضعيف كردند و نزديك بود بكشندم مرا در رديف ستمگران قرار مده.

موسى پس از شنيدن عذر هارون گفت: پروردگارا مرا و برادرم را ببخش و برحمت خويش داخل كن تو ارحم الراحمينى.

موضوع استغفار نشان ميدهد كه عجله‏ اى در كار بوده و موسى متوجّه شده كه نمى ‏بايست عجله نمايد لذا آنرا جبران كرده است در الميزان ذيل اين آيه فرموده: ظاهر سياق آيه و آنچه در سوره طه است نشان ميدهد كه موسى بر هارون نيز خشم گرفته بگمان آنكه در جريان گوساله و منع بنى اسرائيل و در اين فكر كه مقاومت صلاح نيست كوتاهى كرده است. اين مقدار اختلاف سليقه و كار ميان دو پيغمبر معصوم دليلى بر منع آن نيست عصمت فقط در احكام خدائى است نه در سليقه‏ ها و راههاى زندگى.

هكذا گرفتن موسى موى سر هارون را … تأديب در امر ارشادى است نه عقوبت در امر مولوى هر چند حق با هارون بود و لذا چون هارون مطلب را گفت موسى او را معذور داشت و گفت «رَبِّ اغْفِرْ لِي وَ لِأَخِي الخ». نگارنده گويد: چه مانعى دارد جريان داود را نيز مانند جريان موسى بدانيم كه عجله در سخن گفتن كرد بعد استغفار نمود. بعيد نيست كه گفته شود عجله داود در اثر فزعى بود كه از ورود خصم پيش آمده و گر نه عجله نمي كرد و شايد در نقل «فَفَزِعَ مِنْهُمْ قالُوا لا تَخَفْ» خدا خواسته است علّت عجله داود را روشن فرمايد و اينگونه استغفارها در كلمات انبياء عظام يافت ميشود در حالات حضرت ابراهيم عليه السلام آمده «وَ الَّذِي أَطْمَعُ أَنْ يَغْفِرَ لِي خَطِيئَتِي يَوْمَ الدِّينِ» شعراء: 82.

توجّه‏

طبرسى در مجمع ميگويد:

گفته‏ اند داود بسيار نماز ميخواند گفت: خدايا ابراهيم را بر من فضيلت داده و او را خليل خويش گرفته‏ اى هكذا موسى را كه با او سخن گفته ‏اى، ندا آمد ما آنها را امتحان كرده‏ايم بچيزيكه تو را امتحان ننموديم اگر بخواهى امتحانت كنم گفت امتحانم فرما. داود روزى در محراب خود بود كه كبوترى در آن افتاد، داود خواست آنرا بگيرد، پريد بروزنه محراب، داود در دنبال آن بروزنه رفت، از آنجا نگاه كرد ديد زن اوريا پسر حيّان غسل ميكند باو عشق ورزيد خواست تزويجش كند، اوريا را بدنبال بعضى از لشگريان فرستاد و گفت كه در پيش تابوت سكينه باشد. اوريا كشته شد و چون عدّه وفات منقضى گرديد داود زن او را گرفت و با او هم بستر شد و از او سليمان بدنيا آمد.

داود روزى در محراب مشغول خواندن ذكر بود ديد دو نفر وارد شدند و طرح دعواى ميش و ميشها را كردند داود گفت: او با تو ستم كرده است … يكى از آندو بديگرى نگاه كرد و خنديد داود بدانست كه آندو ملك‏اند و خدا بشكل دو خصم فرستاده تا در باره گناهش مغلوبش كنند داود توبه كرد و آنقدر گريست كه از اشك چشمش علف روئيد. نگارنده گويد: بنظر ميايد منظور از اين جريان آن بود كه:

داود تو با اينهمه زنها كه دارى چرا زن اوريا را هم گرفتى و او را بكشتن دادى؟! ميشها بجاى زنان داود و ميش بجاى زن اورياست.

طبرسى پس از نقل اين قضيّه فرموده: اين سخن بى شك فاسد و نا صحيح است اين عمل بر خلاف عدالت است چطور رواست پيامبران خدا كه امناء وحى و سفراء خدا بين خلق و خدايند در صفت كسى باشند كه، شهادتش مورد قبول نيست و در وصفى باشند كه شنيدنش تنفر آور است انبياء اللَّه از آن پاك‏اند از امير المؤمنين عليه السلام روايت شده كه فرمود: اگر مردى پيش من آيد و بگويد: داود زن اوريا را بزنى گرفت. او را دو حدّ خواهم زد يكى حدّ براى نبوّت كه به پيامبر خدا چنين نسبت داده و ديگرى حدّ براى اسلام.

نا گفته نماند اصل افسانه در تورات است و در كتاب دوّم سموئيل باب يازدهم و دوازدهم اين افسانه بقدرى شرم آور نقل شده كه سبب حيرت هر بيننده است يا للعجب نويسنده تورات به پيامبران خدا با چه نظرى مينگريسته است.

آنچه در تورات آمده كار يكنفر ستمگر عيّاش است. نه كار يك پيغمبر، در بند 4 و 5 باب يازدهم آن كتاب ميگويد: داود بمحض ديدن زن اوريا كسانى فرستاد او را گرفته و آوردند، داود بلا فاصله با او همبستر شد و زن حامله گرديد و حمل خود را باطلاع داود رسانيد.

 (العياذ باللَّه).

هاكس امريكائى در قاموس خود ذيل كلمه داود ميگويد: بگناهان قبيح افتاد مثل ديگران در آن زمان زنان متعدّد ميداشت … گناهان او در ماجراى اوريا و بت شبع بسيار قوى بود. رجوع شود بكلمه «تورات» در اين كتاب.

راستى اگر قرآن مجيد نبود قدس و پاكى پيامبران را از كجا بدست مياورديم. قرآن حامى پيامبران خدا و حافظ نام پاك و عمل پاك آنهاست اوّل اين فصل را مطالعه كنيد آنگاه فرق قرآن و تورات را بنظر آوريد گر چه اين مقايسه از ساحت قرآن بدور است ببين تفاوت ره …. در صافى بعد از نقل حديث على عليه السلام در باره دو حدّ زدن ميگويد: روايت شده كه آنحضرت فرمود: هر كه حديث داود را آنطور كه داستانسرايان ميگويند، بگويد صد و شصت تازيانه باو خواهم زد. مجلسى رحمه اللَّه در بحار ج 14 ص 29 طبع جديد از زيد شحّام از امام صادق عليه السلام نقل ميكند كه فرمود: اگر كسى را بگيرم كه ميگويد داود دست خود را بر آن زن نهاد، او را دو حدّ ميزنم يكى براى تهمت بپيامبر خدا و ديگرى براى نسبتى كه باو داده. سپس فرموده اهل سنت نظير اين سخن را از امير المؤمنين عليه السلام نقل كرده ‏اند.