آیه 1 «أَ لَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ»1. ریشه‌شناسی کلمات- أَ: حرف استفهام. ریشه این کلمه از „همزه“ است و در زبان عربی برای سؤال استفاده می‌شود.
- لَمْ: حرف جازم. ریشه آن از „ل-م“ است و برای نفی فعل در گذشته به کار می‌رود.
- نَشْرَحْ: فعل مضارع مجزوم. ریشه این کلمه „ش-ر-ح“ است که به معنای گشودن، باز کردن و توضیح دادن است.
- لَكَ: ترکیب حرف جر «لِـ» (برای) و ضمیر متصل «کَ» (تو).
- لِـ: ریشه‌ای ندارد چون حرف جر است.
- کَ: ضمیر دوم شخص مفرد مذکر.
- صَدْرَكَ: مضاف و مضافٌ‌الیه.
- صَدْر: ریشه آن „ص-د-ر“ است و به معنای سینه، قلب یا مرکز احساسات و افکار است.
- كَ: ضمیر متصل دوم شخص مفرد مذکر.
2. ساختار جملهاین آیه یک جمله پرسشی است که با حرف استفهام «أَ» آغاز شده و فعل «نَشْرَحْ» با حرف جازم «لَمْ» مجزوم شده است. ساختار کلی عبارت به شکل زیر است: - «أَ»: علامت سؤال.
- «لَمْ نَشْرَحْ»: جمله فعلیه منفی در زمان گذشته.
- «لَكَ صَدْرَكَ»: جار و مجرور همراه با مفعول.
3. تحلیل دستوری- نوع جمله: جمله پرسشی منفی.
- فعل و فاعل: فعل «نَشْرَحْ» به صورت مضارع مجزوم آمده است. فاعل آن ضمیر مستتر «نحن» است که به خداوند اشاره دارد.
- مفعول اول: «صَدْرَكَ»، مفعول مستقیم فعل «نَشْرَحْ».
- جار و مجرور: «لَكَ»، که نشان‌دهنده تعلق فعل به مخاطب (پیامبر اکرم) است.
4. معنی کلیمعنی آیه: آیا سینه‌ات را برایت نگشودیم؟
این جمله به صورت پرسشی مطرح شده اما معنای آن تأکیدی است، یعنی خداوند به پیامبر اکرم (ص) یادآوری می‌کند که سینه‌اش را گشاده کرده و او را آرامش بخشیده است. 5. مفهوم و تفسیر ریشهایریشه کلمه «شرح» در این آیه نشان‌دهنده گشودن و توسعه قلب و ذهن است، که در اینجا به معنای آرامش روحی، آمادگی برای پذیرش وحی الهی و توانایی مقابله با سختی‌ها تعبیر می‌شود. این آیه به پیامبر اکرم (ص) اشاره دارد و یادآوری می‌کند که خداوند قلب او را باز کرده تا بتواند مأموریت بزرگ نبوت را تحمل کرده و رسالت خود را انجام دهد. | 