059-001-096-حشر

1. تحلیل دستوری:

الف) فعل:

• سَبَّحَ:
  • نوع فعل: فعل ماضی (گذشته).
  • باب: باب تفعیل (تَفْعِیل).
  • ریشه: „س-ب-ح“ (سبح).
  • معنا: به معنای „تسبیح کردن“، „پاک دانستن و منزه شمردن“.
  • این فعل به صورت معلوم آمده و فعل لازم است.

ب) حرف جر:

• لِـ:
  • حرف جر، به معنای „برای“ یا „به سوی“.
  • در اینجا دلالت بر جهت‌گیری یا قصد دارد؛ یعنی تسبیح برای خداوند است.

ج) اسم موصول:

• مَا:
  • اسم موصول غیرعاقل.
  • به معنای „هر آنچه“ یا „آنچه که“.
  • در اینجا اشاره به تمام موجودات غیرعاقل در آسمان‌ها و زمین دارد.

د) شبه‌جمله:

• فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ:
  • فِي: حرف جر، به معنای „در“.
  • السَّمَاوَاتِ:
    • جمع مؤنث سالم، مفرد آن „سماء“.
    • به معنای آسمان‌ها.
  • الْأَرْضِ:
    • اسم مفرد، به معنای زمین.

ه) ضمیر:

• هُوَ:
  • ضمیر منفصل برای غایب مفرد مذکر.
  • اشاره به خداوند دارد.

و) صفات:

• الْعَزِيزُ:
  • صفت مشبهه از ریشه „ع-ز-ز“ (عزز).
  • به معنای „توانا“، „قدرتمند“، „شکست‌ناپذیر“.
• الْحَكِيمُ:
  • صفت مشبهه از ریشه „ح-ک-م“ (حکم).
  • به معنای „حکیم“، „دارای حکمت و علم کامل“.

2. ریشه و معانی کلمات اصلی:

الف) ریشه‌ها:

1. سَبَّحَ:
   • ریشه: س-ب-ح (سبح).
   • معانی:
     • پاک دانستن.
     • منزه شمردن.
     • شناور بودن یا در حرکت دائمی بودن (در زبان عربی، واژه „سباحه“ نیز به معنای شنا کردن از همین ریشه است).
2. عَزِيزٌ:
   • ریشه: ع-ز-ز (عزز).
   • معانی:
     • عزیز بودن، نیرومند بودن.
     • کمیاب بودن.
     • شکست‌ناپذیری.
3. حَكِيمٌ:
   • ریشه: ح-ک-م (حکم).
   • معانی:
     • داشتن حکمت و علم.
     • قضاوت درست.
     • استواری و اتقان.

ب) اسم‌های دیگر:

1. السَّمَاوَاتِ:
   • مفرد: سماء.
   • به معنای آسمان‌ها یا لایه‌های بالایی.
2. الْأَرْضِ:
   • مفرد است و همان زمین را می‌رساند.

3. نوع جمله:

این جمله یک جمله خبریه است که وقوع یک حقیقت کلی و دائمی را بیان می‌کند.

ساختار جمله:

1. جمله با فعل آغاز شده است (سَبَّحَ) که نشان‌دهنده وقوع عمل تسبیح در گذشته است.
2. مفعول این فعل، عبارت اسمیه‌ای است که با اسم موصول ما شروع می‌شود (ما فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ).
3. جمله با خبری درباره خداوند پایان می‌یابد (وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ).

4. ترجمه و مفهوم آیه:

ترجمه:
„آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمین است خداوند را تسبیح می‌گوید؛ و اوست توانای شکست‌ناپذیر و حکیم.“

توضیح مفهوم:

این آیه بیانگر این است که تمام موجودات در آسمان‌ها و زمین – چه عاقل و چه غیرعاقل – خداوند را به زبان حال یا قال (زبانی یا وجودی) تسبیح می‌گویند. خداوند هم دارای قدرت مطلق (عزیز) و هم دارای علم بی‌پایان و حکمت کامل (حکیم) است.