آیه 2: أَحَسِبَ النَّاسُ أَن يُتْرَكُوا أَن يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لَا يُفْتَنُونَ
1. تجزیه دستوری (اعراب‌گذاری):- أَحَسِبَ
- حرف و فعل: فعل ماضی (ثلاثی مجرد)
- اعراب: فعل ماضی مبنی بر فتح
- فاعل: ضمیر مستتر تقدیرًا „هو“ (به خدا یا گوینده اشاره دارد).
- النَّاسُ
- نوع کلمه: اسم
- اعراب: مبتدا مرفوع، علامت رفع آن ضمه است.
- أَن
- نوع کلمه: حرف مصدری و نصب
- نقش: مصدرساز و سبب نصب فعل بعد از خود.
- يُتْرَكُوا
- نوع کلمه: فعل مضارع مجهول منصوب
- اعراب: فعل مضارع منصوب به „أن“، علامت نصب آن حذف نون است (چون فعل از افعال پنج‌گانه است).
- فاعل: ضمیر مستتر تقدیرًا „هم“ (اشاره به مردم).
- أَن
- نوع کلمه: حرف مصدری و نصب
- نقش: مصدرساز و سبب نصب فعل بعد از خود.
- يَقُولُوا
- نوع کلمه: فعل مضارع منصوب
- اعراب: فعل مضارع منصوب به „أن“، علامت نصب آن حذف نون است (چون فعل از افعال پنج‌گانه است).
- فاعل: ضمیر مستتر تقدیرًا „هم“ (اشاره به مردم).
- آمَنَّا
- نوع کلمه: فعل ماضی + فاعل
- ترکیب: „آمَنَّا“ فعل ماضی مبنی بر فتح + „نا“ (ضمیر متصل، فاعل).
- وَهُمْ
- واو: واو حالیه
- هم: ضمیر منفصل، مبتدا مرفوع
- لَا يُفْتَنُونَ
- لا: حرف نفی
- يُفْتَنُونَ: فعل مضارع مجهول مرفوع، علامت رفع آن ثبوت نون است (چون از افعال پنج‌گانه است).
2. ریشه‌های کلمات و معانی آنها:- أَحَسِبَ
- ریشه: ح-س-ب
- معنی ریشه‌ای: شمارش کردن، گمان کردن، تصور کردن
- معنی در آیه: آیا گمان کردند؟
- النَّاسُ
- ریشه: ن-و-س یا ن-ا-س
- معنی ریشه‌ای: انسان‌ها، مردمان
- يُتْرَكُوا
- ریشه: ت-ر-ک
- معنی ریشه‌ای: رها کردن، ترک کردن
- معنی در آیه: رها شوند
- يَقُولُوا
- ریشه: ق-و-ل
- معنی ریشه‌ای: گفتن، سخن گفتن
- آمَنَّا
- ریشه: أ-م-ن
- معنی ریشه‌ای: اطمینان یافتن، ایمان آوردن
- يُفْتَنُونَ
- ریشه: ف-ت-ن
- معنی ریشه‌ای: آزمایش کردن، امتحان کردن، به فتنه انداختن
3. نوع جمله:این آیه از نوع جمله‌ی خبریه است که در قالب یک سؤال انکاری مطرح شده است. سؤال انکاری برای نفی تصور نادرست مردم بیان شده است.
4. ترجمه و مفهوم کلی به فارسی:ترجمه: آیا مردم گمان کردند که (همین که) بگویند «ایمان آوردیم» رها می‌شوند و آزمایش نمی‌شوند؟
5. تحلیل مفهومی:این آیه به یکی از قوانین الهی اشاره دارد که ایمان واقعی بدون آزمایش و امتحان ممکن نیست. خداوند با این آیه به مردم یادآوری می‌کند که ایمانشان تنها با زبان کافی نیست و باید در عمل نیز ثابت شود؛ و این ثابت شدن از طریق آزمایش‌های الهی ممکن می‌شود. | 