آیه 1: تَبَارَكَ الَّذِي نَزَّلَ الْفُرْقَانَ عَلَىٰ عَبْدِهِ لِيَكُونَ لِلْعَالَمِينَ نَذِيرًا
1. تحلیل واژگان و ریشه‌ها:الف) تَبَارَكَ- ریشه: „ب-ر-ک“
- معنا: برکت یافت، بسیار مبارک شد.
- صیغه: فعل ماضی ثلاثی مزید (باب تفاعل).
- ویژگی: فعل ماضی مجهول صیغه سوم شخص مفرد.
- تفسیر: بیانگر عظمت و برکت خداوند است، به معنای اینکه خداوند منبع خیر و برکت است.
ب) الَّذِي- نوع: اسم موصول.
- معنا: کسی که.
- کاربرد: برای ارتباط دادن جمله‌ای به توضیح بیشتر درباره خداوند استفاده شده است.
ج) نَزَّلَ- ریشه: „ن-ز-ل“
- معنا: نازل کرد، فرود آورد.
- صیغه: فعل ماضی ثلاثی مزید (باب تفعیل).
- ویژگی: فعل ماضی صیغه سوم شخص مفرد مذکر.
- تفسیر: اشاره به نزول قرآن دارد که از جانب خداوند بر پیامبر فرستاده شده است.
د) الْفُرْقَانَ- ریشه: „ف-ر-ق“
- معنا: جداکننده حق از باطل، قرآن کریم.
- نوع: اسم معرفه (با ال تعریف).
- تفسیر: نام دیگری برای قرآن است که نقش آن در تمییز حق از باطل را نشان می‌دهد.
ه) عَبْدِهِ- ریشه: „ع-ب-د“
- معنا: بنده، خدمتگزار.
- نوع: اسم مضاف (عبده = بنده او).
- توضیح دستوری: «ه» ضمیر متصل برای اشاره به خداوند است.
و) لِيَكُونَ- ریشه: „ك-و-ن“
- معنا: باشد.
- صیغه: فعل مضارع منصوب (با لام تعلیل).
- تفسیر: دلیل نزول قرآن را بیان می‌کند: برای اینکه پیامبر هشداردهنده باشد.
ز) لِلْعَالَمِينَ- ریشه: „ع-ل-م“
- معنا: جهانیان، همه موجودات.
- نوع: اسم جمع.
- ویژگی دستوری: حرف «ل» اضافه شده است که نشان‌دهنده تعلق یا هدف است.
ح) نَذِيرًا- ریشه: „ن-ذ-ر“
- معنا: هشداردهنده، بیم‌دهنده.
- نوع: اسم نکره منصوب (حال).
- تفسیر: پیامبر اسلام به عنوان هشداردهنده برای کل جهانیان معرفی می‌شود.
2. نوع جمله و ساختار دستوری:این آیه یک جمله خبریه است که به توصیف عظمت و نقش خداوند و نزول قرآن کریم بر پیامبر اسلام پرداخته است. جمله اصلی از چند بخش تشکیل شده: - جمله ابتدایی: «تَبَارَكَ الَّذِي» (خبری درباره خداوند).
- جمله توضیحی: «نَزَّلَ الْفُرْقَانَ عَلَىٰ عَبْدِهِ» (نزول قرآن بر پیامبر).
- جمله نتیجه و هدف: «لِيَكُونَ لِلْعَالَمِينَ نَذِيرًا» (هدف از نزول قرآن).
3. معنی کلی آیه:مبارک است خداوندی که فرقان (قرآن) را بر بنده خود نازل کرد تا او هشداردهنده‌ای برای جهانیان باشد.
4. تحلیل بلاغی و مفهومی:این آیه با استفاده از الفاظی مانند «تبارک» عظمت خداوند را برجسته کرده و با واژگان «فرقان»، «عبد» و «نذیر»، نقش قرآن و پیامبر اسلام در هدایت بشر را بیان می‌کند. همچنین استفاده از کلمه «العالمین» نشان‌دهنده جهانی بودن پیام قرآن است. | 