آیه 1: أَتَىٰ أَمْرُ اللَّهِ فَلَا تَسْتَعْجِلُوهُ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَىٰ عَمَّا يُشْرِكُونَ
1. تحلیل دستوری (نحو و صرف):أَتَىٰ- نوع کلمه: فعل ماضی (معلوم).
- ریشه: «أ-ت-ی» (أتى).
- معنا: آمد.
- اعراب: فعل ماضی مبنی بر فتح.
- فاعل: ضمیر مستتر در تقدیر «هو» که به «أمر الله» بازمی‌گردد.
- ترجمه: «آمد».
أَمْرُ- نوع کلمه: اسم.
- ریشه: «أ-م-ر».
- معنا: فرمان، دستور.
- اعراب: مبتدا مرفوع، و مضاف در حالت اضافه به «الله».
- ترجمه: «فرمان».
اللَّهِ- نوع کلمه: اسم خاص (اسم جلاله).
- ریشه: «أ-ل-ه».
- معنا: الله، خداوند.
- اعراب: مضاف‌الیه مجرور به کسره.
- ترجمه: «خداوند».
فَلَا تَسْتَعْجِلُوهُ- فَ: حرف استئناف (برای شروع جمله جدید) یا حرف عطف.
- لَا: حرف نهی.
- تَسْتَعْجِلُوا: فعل مضارع منصوب (به دلیل «لَا»).
- ریشه: «ع-ج-ل».
- صیغه: فعل مضارع، مخاطب جمع مذکر.
- معنا: شتاب نکنید.
- اعراب: فعل مضارع منصوب به «لَا» و علامت آن حذف نون اعرابی.
- هُ: ضمیر متصل منصوب (مفعول به)، و به «أمر الله» اشاره دارد.
- ترجمه: «پس برای آن [فرمان خدا] شتاب نکنید».
سُبْحَانَهُ- سُبْحَانَ: مصدر منصوب که به شکل مفعول مطلق آمده است. این مصدر از ریشه «س-ب-ح» است.
- معنا: پاکی، منزه بودن.
- اعراب: مفعول مطلق منصوب که نقش تأکیدی دارد.
- هُ: ضمیر متصل (مضاف‌الیه) که به خداوند بازمی‌گردد.
- ترجمه: «منزه است او».
وَتَعَالَىٰ- وَ: حرف عطف.
- تَعَالَىٰ: فعل ماضی (از ریشه «ع-ل-و»).
- معنا: برتر بودن، متعالی بودن.
- اعراب: فعل ماضی مبنی بر فتح.
- ترجمه: «و برتر است».
عَمَّا يُشْرِكُونَ- عَنْ: حرف جر (برای بیان دوری یا انکار).
- مَا: اسم موصول که به کارهای شرک‌آمیز مشرکان اشاره دارد.
- يُشْرِكُونَ: فعل مضارع (از ریشه «ش-ر-ک»).
- صیغه: مضارع جمع مذکر غایب.
- معنا: شریک قرار می‌دهند.
- اعراب: فعل مضارع مرفوع به ثبوت نون اعرابی.
- ترجمه: «از آنچه شریک می‌گیرند».
2. ریشه‌ها و معانی واژگان:| واژه | ریشه | معنا در لغت عربی | معادل فارسی |
|---|
| أتى | أ-ت-ی | آمدن | آمدن | | أمر | أ-م-ر | فرمان، دستور | امر، فرمان | | عجّل | ع-ج-ل | شتاب کردن | عجله کردن | | سبحان | س-ب-ح | منزه دانستن | پاک شمردن | | تعالَى | ع-ل-و | برتر بودن، بالا رفتن | متعالی بودن | | شرك | ش-ر-ک | شریک قرار دادن | شریک کردن |
3. نوع جمله و ساختار کلی:این آیه از چند بخش تشکیل شده است: - جمله خبریه: «أَتَىٰ أَمْرُ اللَّهِ»
- خبر از وقوع حتمی فرمان خداوند می‌دهد.
- جمله نهی: «فَلَا تَسْتَعْجِلُوهُ»
- از شتاب‌زدگی در انتظار تحقق امر الهی نهی می‌کند.
- جمله خبریه توضیحی: «سُبْحَانَهُ وَتَعَالَىٰ عَمَّا يُشْرِكُونَ»
- خدا را از هرگونه شرک و نقص منزه می‌داند.
4. معنای کلی آیه به فارسی:«فرمان خداوند آمد [و حتمی است]، پس در آن شتاب نکنید. منزه است او و برتر است از آنچه [با او] شریک می‌گیرند.» | 