آیه 1: المـر ۚ تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ ۗ وَالَّذِي أُنزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ الْحَقُّ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يُؤْمِنُونَ
۱. تجزیه صرفی و نحوی کلمات:- المـر
- نوع کلمه: حروف مقطعه
- نقش دستوری: مستقل، بدون ارتباط مستقیم با دستور زبان جمله.
- معنا: این حروف مقطعه جزء اسرار قرآن هستند و معنای دقیق آنها مشخص نیست. برخی مفسران معتقدند که اشاره به اعجاز قرآن دارد.
- تِلْكَ
- نوع کلمه: اسم اشاره
- جنس: مونث
- نقش دستوری: مبتدا
- معنا: «آن» (اشاره به آیات قرآن).
- آيَاتُ
- نوع کلمه: اسم جمع مؤنث
- ریشه: «أ-ي-ة»
- نقش دستوری: خبر مبتدا
- معنا: آیات (نشانه‌ها یا آیاتی از کتاب).
- الْكِتَابِ
- نوع کلمه: اسم معرفه
- ریشه: «ك-ت-ب»
- نقش دستوری: مضاف‌الیه برای «آيَاتُ»
- معنا: کتاب (اشاره به قرآن).
- وَالَّذِي
- نوع کلمه: اسم موصول
- ریشه: «ل-ذ-و»
- نقش دستوری: مبتدا دوم
- معنا: «و آنچه».
- أُنزِلَ
- نوع کلمه: فعل ماضی مجهول
- ریشه: «ن-ز-ل»
- نقش دستوری: خبر برای اسم موصول «الَّذِي»
- معنا: نازل شد.
- إِلَيْكَ
- نوع کلمه: جار و مجرور
- ریشه: «أ-ل-ي»
- نقش دستوری: متعلق به فعل «أُنزِلَ»
- معنا: به سوی تو.
- مِنْ
- نوع کلمه: حرف جر
- معنا: از.
- رَبِّكَ
- نوع کلمه: اسم معرفه + مضاف‌الیه
- ریشه: «ر-ب-ب»
- نقش دستوری: متعلق به «مِنْ»
- معنا: پروردگار تو.
- الْحَقُّ
- نوع کلمه: اسم معرفه
- ریشه: «ح-ق-ق»
- نقش دستوری: خبر برای «الَّذِي»
- معنا: حق (حقیقت).
- وَلَكِنَّ
- نوع کلمه: حرف استدراک (تضاد)
- معنا: اما (برای بیان یک نکته مخالف).
- أَكْثَرَ
- نوع کلمه: اسم تفضیل
- ریشه: «ك-ث-ر»
- نقش دستوری: مبتدا جمله جدید بعد از «وَلَكِنَّ».
- معنا: بیشتر.
- النَّاسِ
- نوع کلمه: اسم معرفه جمع مذکر
- ریشه: «أ-ن-س»
- نقش دستوری: مضاف‌الیه برای «أَكْثَرَ».
- معنا: مردم.
- لَا يُؤْمِنُونَ
- نوع کلمه: فعل مضارع منفی
- ریشه: «أ-م-ن»
- نقش دستوری: خبر برای جمله اسمیه «أَكْثَرَ النَّاسِ».
- معنا: ایمان نمی‌آورند.
۲. ریشه‌ها و معانی:- ریشه «أ-ي-ة»: به معنای نشانه، علامت یا آیه‌ای از قرآن است.
- ریشه «ك-ت-ب»: به معنای نوشتن، کتابت یا کتاب.
- ریشه «ن-ز-ل»: به معنای فرود آمدن یا نازل شدن چیزی از بالا.
- ریشه «ر-ب-ب»: به معنای پروردگاری، تربیت‌کننده و مالک است.
- ریشه «ح-ق-ق»: به معنای حقیقت، واقعیت و عدالت.
- ریشه «ك-ث-ر»: به معنای فراوانی، زیاد بودن یا بیشتر بودن.
- ریشه «أ-م-ن»: به معنای ایمان آوردن، اعتماد کردن و امنیت.
۳. نوع جمله:این آیه از چند جمله تشکیل شده است: - جمله اول: «المـر» حروف مقطعه است که نقش مستقلی دارد و معمولاً معنای خاصی در دستور زبان ندارد.
- جمله دوم: «تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ» یک جمله اسمیه است که مبتدا آن «تِلْكَ» و خبر آن «آيَاتُ الْكِتَابِ» است.
- جمله سوم: «وَالَّذِي أُنزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ الْحَقُّ»، یک جمله موصولی است که اسم موصول آن «الَّذِي» و خبر آن «الْحَقُّ» است.
- جمله چهارم: «وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يُؤْمِنُونَ»، یک جمله اسمیه است که مبتدا آن «أَكْثَرَ النَّاسِ» و خبر آن «لَا يُؤْمِنُونَ» است.
۴. ترجمه معنا:«المـر، اینها آیات کتاب هستند، و آنچه از جانب پروردگارت به سوی تو نازل شده حق است؛ اما بیشتر مردم ایمان نمی‌آورند.» این آیه به اعجاز قرآن اشاره می‌کند و حقیقت وحی الهی را بیان کرده، ضمن اینکه عدم ایمان اکثریت مردم را نیز یادآور می‌شود. | 