آیه ۱(الر ۚ تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ الْحَكِيمِ):۱. تحلیل واژگان و ریشه‌ها (صرفی):- الر:
- حروف مقطعه هستند و معنای قطعی‌ای برای آنها ذکر نشده است. برخی مفسران معتقدند که این حروف رمزی میان خداوند و پیامبر (ص) هستند.
- از نظر نحوی، این حروف در ابتدای برخی سوره‌ها آمده‌اند و جزو آیات قرآن محسوب می‌شوند.
- تِلْكَ:
- اسم اشاره برای اشاره به مفرد مؤنث دور است.
- نقش نحوی: مبتدا.
- ریشه: از ماده «تِلْکَ» از ساختار الفاظ اشاره است.
- آيَات:
- جمع مؤنث سالم، مفرد آن «آية» است.
- ریشه: «أ-ي-ي» که به معنای نشانه، علامت یا دلیل می‌باشد.
- نقش نحوی: خبر مبتدا.
- الْكِتَابِ:
- اسم معرفه (با ال التعریف).
- ریشه: «ك-ت-ب» به معنای نوشتن یا کتابت.
- نقش نحوی: مضاف‌الیه برای «آيات».
- الْحَكِيمِ:
- صفت برای «الْكِتَابِ».
- ریشه: «ح-ك-م» به معنای حکمت، دانایی و حکم قضایی است.
- نقش نحوی: صفت مجرور.
۲. تحلیل نحوی (اعراب):این آیه یک جمله اسمیه است که از مبتدا و خبر تشکیل شده است: - تِلْكَ (مبتدا): اسم اشاره، به عنوان مبتدا در جمله عمل می‌کند.
- آيَاتُ الْكِتَابِ الْحَكِيمِ (خبر): ترکیب وصفی است. «آيَاتُ» خبر مبتدا است و مضاف است به «الْكِتَابِ»، و «الْحَكِيمِ» صفتی برای «الْكِتَابِ» است.
۳. بنیان‌های لغوی (ریشه‌ها):- الر: این حروف مقطعه فاقد ریشه لغوی مشخصی هستند و بیشتر به عنوان رمز قرآنی شناخته می‌شوند.
- آيَات:
- ریشه: «أ-ي-ي».
- مفهوم اصلی: نشانه، دلیل، معجزه.
- الْكِتَاب:
- ریشه: «ك-ت-ب».
- مفهوم اصلی: نوشتن، ثبت کردن.
- الْحَكِيم:
- ریشه: «ح-ك-م».
- مفهوم اصلی: دانایی، حکمت، قضاوت.
۴. سازمان معنایی و نوع جمله:- نوع جمله:
جمله اسمیه (که بیانگر ثبات و پایداری است). - معنا:
„این [قرآن] آیات کتابی است که سرشار از حکمت است.“ - توضیح معنا:
در این آیه، خداوند به قرآن اشاره می‌کند و آن را به عنوان کتابی حکیم معرفی می‌کند که همچون نشانه‌هایی هدایتگر عمل می‌کند.
۵. جمع‌بندی مفهوم کلی آیه:خداوند در این آیه تأکید می‌کند که قرآن دارای آیات (نشانه‌ها) و محتوایی حکیمانه است که هدایت بشر را به عهده دارد. استفاده از واژه‌های چون «كتاب» و «حكيم» نشان‌دهنده نظم و عمق معانی قرآن است. | 