| معنی واژه بِالنّاصِیَةِ بِالنّاصِیَةِ (به عربی: بالنّاصِیَةِ) ترکیبی است از حرف جرّ «بِـ» و اسم «نَاصِیَة».
در فارسی به معنای «با پیشانی»، «بر پیشانی»، یا «در ناحیه پیشانی» است.
به طور خاص، این واژه در قرآن کریم (مثلاً سوره علق، آیه ۱۵-۱۶) آمده و به معنای «پیشانی» و گاهی کنایه از تسلط بر کسی یا نشانه شخصیت و سرنوشت او به کار می‌رود.
کاربرد واژه در زبان عربی - در قرآن:
- «لَنَسْفَعًا بِالنَّاصِیَةِ» یعنی: «ما او را از پیشانی‌اش می‌گیریم.» (سوره علق، آیه ۱۵)
- در این کاربرد، پیشانی نماد اختیار، اراده و شخصیت فرد است.
- در ادبیات:
- گاهی به معنای تسلط کامل بر کسی (گرفتن پیشانی کسی) یا بیان ذلت و خواری به کار می‌رود.
- در زبان روزمره:
- کمتر به کار می‌رود و بیشتر در متون دینی و ادبی دیده می‌شود.
ویژگی‌های دستوری - نوع: اسم (مؤنث)
- مفرد: ناصِیَة
- جمع: نَواصٍ (نَواصِی)
- ترکیب:
- «بِـ» حرف جرّ است و باعث مجرور شدن اسم بعد خود می‌شود.
- «النّاصِیَةِ» اسم مجرور با علامت کسره.
ریشه‌شناسی (اتیمولوژی) - اصل واژه:
- از ریشه «ن-ص-و» (نَصا) گرفته شده است.
- در اصل به بخش جلویی سر یا پیشانی انسان و حیوانات اشاره دارد.
- در عربی کلاسیک، «ناصِیَة» به معنای پیشانی و کنایه از اختیار و تسلط بر سرنوشت آمده است.
- در فارسی:
- واژه «ناصیه» وارد فارسی شده و همان معنی «پیشانی» را دارد.
مترادف‌ها و متضادها در عربی - مترادف‌ها:
- جَبین (پیشانی)
- جَبهة (پیشانی)
- مُقدَّم الرأس (جلوی سر)
- متضادها:
- قَفا (پشت سر)
- مؤخر الرأس (پشت سر)
در فارسی
خلاصه - بِالنّاصِیَةِ یعنی: با پیشانی، بر پیشانی (در عربی: مع پیشانی)
- کاربرد: بیشتر در متون دینی و ادبی برای اشاره به تسلط یا شخصیت فرد
- ویژگی دستوری: اسم مؤنث، مجرور با حرف جرّ «بـ»
- مترادف: پیشانی، جبین
- متضاد: پشت سر، قفا
| 