بررسی واژه «لَيَالٍ عَشْرٍ» در زبان عربی۱. معنا و مفهوم واژه- لَيَالٍ: جمع مکسر واژه «لَيْلَة» به معنای شب‌ها است.
- عَشْرٍ: عددی است که به معنای ده می‌باشد. در این ترکیب، «عَشْرٍ» به صورت مضاف‌الیه آمده و به «لَيَالٍ» اضافه شده است. بنابراین عبارت «لَيَالٍ عَشْرٍ» به معنای «ده شب» است.
۲. ریشه و ریشه‌شناسی (اتیمولوژی)- لَيَالٍ: ریشه این کلمه «ل-ی-ل» (لَيْل) است که به معنای شب می‌باشد. این واژه از مشتقات ریشه ثلاثی «ل-ی-ل» است و در زبان عربی به معنای تاریکی و زمان شب به کار می‌رود.
- عَشْرٍ: ریشه این کلمه «ع-ش-ر» است که به معنای عدد ده و مشتقات مرتبط با آن است.
۳. ویژگی‌های دستوری (گرامری)- لَيَالٍ:
- نوع کلمه: اسم جمع مکسر.
- حالت اعرابی: منصوب یا مجرور (بسته به موقعیت در جمله) با تنوین کسره.
- جنس: مؤنث.
- عَشْرٍ:
- نوع کلمه: اسم عدد.
- حالت اعرابی: مجرور (به دلیل اضافه شدن به «لَيَالٍ»).
- جنس: مؤنث (چرا که در زبان عربی اعداد از ۳ تا ۱۰ برعکس جنس مضاف‌الیه خود هستند و «لَيَالٍ» مؤنث است).
۴. ساختار صرفی و اشتقاقی- لَيَالٍ:
- مفرد: لَيْلَة (به معنای یک شب).
- جمع: لَيَالٍ (شب‌ها).
- الگوی صرفی: جمع مکسر بر وزن «فَعَالٍ».
- عَشْرٍ:
- مفرد: عَشَرَة (عدد ده).
- الگوی صرفی: اسم عدد.
۵. کاربرد در زبان عربی- این ترکیب در ادبیات کلاسیک و متون دینی بسیار به کار رفته است. به عنوان مثال، در قرآن کریم (سوره فجر: آیه ۲) آمده است:
وَلَيَالٍ عَشْرٍ
که بسیاری از مفسران آن را به ده شب اول ماه ذی‌الحجه یا ده شب آخر ماه رمضان تفسیر کرده‌اند.
۶. اطلاعات اتیمولوژیک- ریشه «ل-ی-ل» در زبان‌های سامی دیگر نیز وجود دارد. به عنوان مثال:
- در عبری: לַיְלָה (لایلا) به معنای شب.
- در آرامی: ܠܺܝܠܳܐ (لیلاء) به معنای شب.
- ریشه «ع-ش-ر» نیز در زبان‌های سامی دیگر به معنای عدد ده مشترک است.
نتیجهگیریعبارت «لَيَالٍ عَشْرٍ» ترکیبی زیبا و پرمعنا در زبان عربی است که هم از نظر دستوری و هم از نظر معنایی، جایگاه ویژه‌ای در متون دینی و ادبی دارد. |
