ریشهٔ ثلاثی (ع ک ف) نه بار در قرآن آمده است و در سه شکل مشتق شده است: یک بار به صورت فعل ماضی (یَعْکُفُ) که به معنی «معتکف می‌شود» است. هفت بار به صورت اسم فاعل (عَاکِف) که به معنی «معتکف» است. یک بار به صورت اسم مفعول (مَعْکُوف) که به معنی «نگه‌داشته شده» است. |
عكوف و عكف بمعنى ملازمت با تعظيم است. در مفردات آمده: «العُكُوفُ الِاقْبالُ عَلَى الشَّىءِ وَ مُلازِمَتِهِ عَلَى سَبيلِ الْتَعْظيمِ لَهُ» در قاموس گفته: «عَكَفَ عَلَيْهِ عكوفاً:اقْبَلَ عَلَيْهِ مُواظِباً». اين كلمه بمعنى حبس و منع نيز آمده است چنانكه خواهد آمد، اكثر موارد آن در قرآن مجيد بمعنى مواظبت و ملازمت است. (عاكف) وَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ الَّذِي جَعَلْناهُ لِلنَّاسِ سَواءً الْعاكِفُ فِيهِ وَ الْبادِ حج:25. مراد از عاكف كسى است كه در مكه ساكن و ملازم باشد، بادى آنست كه از كنار آيد (و ظاهر شود چنانكه در بدء گذشت). يعنى مسجد محترمي كه آنرا براى مقيم و مسافر يكسان كرده ايم. وَ انْظُرْ إِلى إِلهِكَ الَّذِي ظَلْتَ عَلَيْهِ عاكِفاً لَنُحَرِّقَنَّهُ طه: 97. بنگر بمعبودت كه بدان ملازم شدى حتما حتما آنرا مى سوزانيم يا ريز ريز مي كنيم. قالُوا لَنْ نَبْرَحَ عَلَيْهِ عاكِفِينَ حَتَّى يَرْجِعَ إِلَيْنا مُوسى طه: 91. گفتند: پيوسته ملازم گوساله خواهيم بود تا موسى پيش ما باز گردد. (مَعْكوفاً) هُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ صَدُّوكُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ الْهَدْيَ مَعْكُوفاً أَنْ يَبْلُغَ مَحِلَّهُ … فتح: 25. معكوف بمعنى ممنوع است وَ الْهَدْيَ عطف است بضمير مفعول در صَدُّوكُمْ آيه در جريان حديبيّه است كه مشركان رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله را از انجام عمره مانع شده و نيز نگذاشتند قربانيهاى مسلمانان بمكّه برسد يعنى: آنان همان كسانى هستند كه كافر شدند و شما را از مسجد الحرام باز داشتند و قربانى را ممنوع و محبوس كردند از اينكه بمحل خويش برسند (محل ذبح آنها مكه بود چنانكه محل ذبح قربان حج منى است). اعتكاف وَ لا تُبَاشِرُوهُنَّ وَ أَنْتُمْ عاكِفُونَ فِي الْمَساجِدِ بقره: 187. عاكف و معتكف كسى است كه خود را بقصد عبادت در مسجد حبس كند و از آن بيرون نرود. اعتكاف فقط ماندن در مسجد است بقصد تعبّد هر چند قصد عبادت ديگر نداشته باشد ولى احوط است قصد عبادت ديگر نيز. اعتكاف باصل شرع مستحب و با نذر و سوگند و غيره واجب ميشود. روزه از شرايط آنست معتكف بايد روزه باشد خواه واجب باشد يا مستحب. حدّ اقلّ آن سه روز است و از آن كمتر نميشود و در كثرت حدّى ندارد ولى بايد برابر هر دو روز روز سوم را تمام كند مثلا اگر پنج روز اعتكاف كرد بايد روز ششم را نيز اعتكاف كند و اگر هشت روز كرد بايد روز نهم را نيز اضافه كند و هكذا. و بايد در مسجد جامع شهر باشد نه مسجد محله و بازار (بعضى فقط بچهار مسجد مكه، مدينه، كوفه و بصره منحصر كرده و گفته اند در ساير مساجد بقصد رجاء آورند) و بايد پيوسته در مسجد باشد و جز براى ضرورت خارج نشود اگر عمدا بدون ضرورت خارج شود باطل است … |