ع-ز-ز

 1. یک بار به صورت فعل باب اول عَزَّ (قوی شد، نیرومند شد)

2. یک بار به صورت فعل باب دوم عَزَّزَ (تقویت کرد، نیرومند ساخت)

3. یک بار به صورت فعل باب چهارم تُعِزُّ (عزت می‌بخشی، گرامی می‌داری)

4. سه بار به صورت اسم أَعَزّ (برتر، عزیزتر)

5. یک بار به صورت اسم عِزّ (عزت، بزرگی)

6. ۱۰۱ بار به صورت اسم عَزِیز (عزیز، قدرتمند، گرامی)

1. عزیز به معنای „قدرتمند“، „شکوهمند“، „محترم“ و „کسی که شکست‌ناپذیر است“.
2. در قرآن کریم یکی از اسمای الهی است و به معنای „توانا و مقتدر“ استفاده می‌شود.
3. در زبان عربی، به معنای „کمیاب و نادر“ نیز به کار می‌رود.
4. به کسی یا چیزی که گرامی و ارزشمند است، گفته می‌شود.

ریشه کلمه و کاربرد آن در زبان عربی

• ریشه این کلمه „ع ز ز“ (ثلاثی مجرد) است.
• این ریشه در زبان عربی معانی مختلفی مانند قدرت، عزت، شکست‌ناپذیری و کمیابی را در بر می‌گیرد.
• کلمات مشتق از این ریشه در کاربردهای مختلفی به کار می‌روند، از جمله:
  • عَزَّ: قوی و قدرتمند شد.
  • عِزَّة: عزت و بزرگی.
  • مَعَزَّة: محبت و گرامی داشتن.

ویژگی‌های دستوری

• الْعَزِیزُ اسم است.
• از لحاظ دستوری، این کلمه به صورت معرفه (با ال تعریف) آمده است.
• وزن آن فعیل است که یکی از اوزان صفات مشبهه در زبان عربی است و دلالت بر صفت ثابت دارد.
• در حالت نکره به صورت عَزِیزٌ به کار می‌رود.

ریشه و فرم اصلی کلمه

• فُرم اصلی: فعل ثلاثی مجرد عَزَّ.
• ماده اصلی: „ع ز ز“.
• معنی اصلی ریشه: قوی و شکست‌ناپذیر بودن.

اطلاعات ریشه‌شناسی (اتیمولوژی)

• ریشه „ع ز ز“ در زبان عربی به معنای قدرت، رفعت و کمیابی است.
• این ریشه در دیگر زبان‌های سامی نیز معانی مشابهی دارد.
• در قرآن کریم، کلمه الْعَزِیزُ ۹۹ بار به عنوان یکی از اسمای الهی آمده است که نشان‌دهنده قدرت مطلق و شکست‌ناپذیری خداوند است.

استفاده در قرآن و ادبیات عربی

• در قرآن کریم، الْعَزِیزُ معمولاً همراه با صفاتی مانند الحکیم، الرحیم و الغفور آمده است.
• در ادبیات عربی، این کلمه برای توصیف افراد محترم و باارزش استفاده می‌شود.

7. یازده بار به صورت اسم عِزَّة (عزت، بزرگی، شکوه)

معنی واژه

عِزَّة در زبان عربی به معنای «عزت، بزرگی، شوکت، قدرت، سربلندی، کرامت، نفوذناپذیری و شکست‌ناپذیری» است. همچنین به معنای «غلبه، ارجمندی، گرامی بودن و عزیز بودن» نیز آمده است.

ریشه و کاربرد واژه در زبان عربی

• ریشه:ریشه‌ی این واژه «ع ز ز» (عین، زاء، زاء) است.
• کاربرد:این ریشه در عربی به معانی قدرت، سختی، نادر بودن و ارجمندی به کار می‌رود. در قرآن و ادبیات کلاسیک عربی، برای اشاره به کسی یا چیزی که شکست‌ناپذیر، محترم، یا کمیاب است، استفاده می‌شود.

واژه‌های مشتق از ریشه «ع ز ز» در قرآن

برخی مشتقات این ریشه که در قرآن آمده‌اند:

• عَزِیز (عزیز)
• عِزَّة (عزت)
• أَعَزَّ (عزیزتر کرد)
• یَعِزُّ (عزت می‌دهد)
• مَعِزّ (کسی که عزت می‌بخشد)
• أَعَزَّنَا (ما را عزیز کرد)
• عِزَّتِهِ (عزتش)
• لَعَزِیزٌ (قطعاً عزیز است)

نمونه آیات:

• ﴿وَلِلَّهِ الْعِزَّةُ وَرَسُولِهِ وَالْمُؤْمِنِینَ﴾ (منافقون: ۸)
• ﴿إِنَّ رَبَّكَ هُوَ الْعَزِیزُ الرَّحِیمُ﴾ (شعراء: ۹)

ویژگی‌های دستوری

• نوع: اسم (مصدر)
• جنس: مونث (درست است که به نظر مذکر می‌آید اما در عربی مصدرها غالباً مونث مجازی هستند)
• وزن: عِفَّة (وزن فِعَّة)
• مفرد/جمع: مفرد، جمع آن «عِزّات» یا «أَعَزَّة» است.

صورت پایه واژه و معنای آن

• صورت پایه: عَزَّ (فعل ثلاثی مجرد)
• معنی: قوی و غالب شد، شکست‌ناپذیر شد، ارجمند شد.

اطلاعات ریشه‌شناسی (اتیمولوژی)

• ریشه‌ی «ع ز ز» در زبان عربی با مفاهیمی مانند قدرت، سختی، مقاومت و کمیابی مرتبط است.
• در زبان‌های سامی دیگر نیز ریشه‌هایی با معنای مشابه وجود دارد (مانند عبری: עז به معنای قدرت).

مترادف‌ها و متضادها

مترادف‌ها (عربی):

• الشَّرَف (شرافت)
• الكَرَامَة (کرامت)
• المَنَعَة (منعت و استواری)
• القُوَّة (قدرت)
• الجَلَال (جلال)

مترادف‌ها (فارسی):

• بزرگی
• عزت
• سربلندی
• آبرو
• ارجمندی

متضادها (عربی):

• الذُّلّ (ذلت)
• الهَوَان (خواری)
• الضَّعف (ناتوانی)

متضادها (فارسی):

• خواری
• ذلت
• پستی
• بی‌اعتباری

جمع‌بندی

عِزَّة واژه‌ای است با ریشه‌ی عمیق در زبان عربی و قرآن که به معنای عزت، قدرت و سربلندی است و در مقابل خواری و ذلت قرار دارد. این واژه و مشتقاتش در متون دینی و ادبیات عربی و فارسی کاربرد فراوان دارد.