ط-غ-و

« Back to Glossary Index
ریشه سه‌حرفی (ط غ ی) در قرآن ۳۹ بار در هشت صورت صرفی مختلف آمده است:

۱۲ بار به صورت فعل ماضی ثلاثی مجرد (طَغَىٰ) به معنی «سرکشی کرد» یا «تجاوز کرد»

1
معنی واژه طَغَىٰ

طَغَىٰ (taġā) در زبان عربی به معنای «سرکشی کرد»، «تجاوز کرد»، «از حد گذشت»، «طغیان کرد» است. این واژه معمولاً برای اشاره به کسی یا چیزی به کار می‌رود که از حد و مرزهای مقرر عبور کرده یا رفتار سرکشانه و مستبدانه‌ای از خود نشان داده است.


کاربرد واژه در زبان عربی

در زبان عربی، طَغَىٰ بیشتر در متون دینی (مانند قرآن) و ادبی به کار می‌رود. مثال‌هایی از کاربرد:

  • طَغَىٰ فِرْعَوْنُ: فرعون طغیان کرد.
  • إِذَا طَغَى الْمَاءُ: هنگامی که آب طغیان کند.
  • مَنْ طَغَىٰ وَآثَرَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا: کسی که طغیان کند و زندگی دنیا را ترجیح دهد.

ویژگی‌های دستوری (گرامری)

  • نوع واژه: فعل (ماضی)
  • باب: ثلاثی مجرد
  • مصدر: طُغْيان (طغیان)
  • مضارع: يَطْغَىٰ (یَطغی)
  • اسم فاعل: طاغٍ (طاغی)
  • اسم مفعول: ندارد (در این باب)
  • وجه صرفی: فعل لازم (نیاز به مفعول ندارد)

ریشه‌شناسی (اتیمولوژی)

  • ریشه: این واژه از ریشه ثلاثی «ط-غ-ی» گرفته شده است.
  • در زبان عربی: ریشه «طغی» به معنای سرکشی، تجاوز و از حد گذشتن است.
  • در فارسی: واژه «طغیان» و «طاغی» مستقیماً از عربی وارد فارسی شده‌اند و همان معنا را حفظ کرده‌اند.

مترادف‌ها و متضادها

مترادف‌ها (عربی)

  • تجاوز (تَعَدَّى)
  • استکبر (اِسْتَكْبَرَ)
  • عَصَى (نافرمانی کرد)
  • بَغَى (ستم کرد)
  • جَبَرَ (ستمگری کرد)

مترادف‌ها (فارسی)

  • سرکشی کرد
  • از حد گذشت
  • تجاوز کرد
  • عصیان کرد
  • ستم کرد

متضادها (عربی)

  • خَضَعَ (فروتنی کرد)
  • أَطَاعَ (اطاعت کرد)
  • اِنْقَادَ (تسلیم شد)

متضادها (فارسی)

  • فروتنی کرد
  • اطاعت کرد
  • تسلیم شد

جمع‌بندی

واژه طَغَىٰ در زبان عربی و فارسی بار معنایی منفی دارد و برای بیان سرکشی، تجاوز و از حد گذشتن به کار می‌رود. این واژه در متون دینی و ادبی کاربرد زیادی دارد و مشتقات آن نیز در هر دو زبان رایج است.

 

۱ بار به صورت فعل ماضی ثلاثی مزید (باب افعال) (أَطْغَيْ) به معنی «سرکش کرد» یا «تجاوز داد»

2

۱ بار به صورت اسم (أَطْغَىٰ) به معنی «بیشترین سرکش»، «بسیار سرکش»

3

۸ بار به صورت اسم (طَّٰغُوت) به معنی «طاغوت»، «ستمگر»، «بت»، «هر آنچه غیر خدا پرستیده شود»

4

۱ بار به صورت اسم (طَغْوَىٰ) به معنی «سرکشی»، «تجاوز»

5

۹ بار به صورت مصدر (طُغْيَٰن) به معنی «سرکشی»، «تجاوز»، «طغیان»

6

۶ بار به صورت اسم فاعل جمع (طَٰغِين) به معنی «سرکش‌ها»، «تجاوزگران»

7

۱ بار به صورت اسم فاعل مؤنث (طَّاغِيَة) به معنی «زن سرکش» یا «چیز سرکش»

8
Nach oben scrollen