در زبان عربی، ضمایر به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: ضمایر متصل و ضمایر منفصل. هر کدام کاربرد و ویژگی‌های خاص خود را دارند. در ادامه توضیح کامل و مثال‌های مربوط به هر کدام آورده شده است.
1. ضمایر منفصل (الضمائر المنفصلة)این ضمایر به صورت مستقل و جداگانه در جمله به کار می‌روند و معمولاً فاعل فعل هستند یا برای تأکید به کار می‌روند. انواع ضمایر منفصل:| ضمیر | معنی | مثال |
|---|
| أنا | من (منفرد مذکر یا مؤنث) | أنا أدرسُ (من درس می‌خوانم) | | أنتَ | تو (مذکر مفرد) | أنتَ تكتبُ (تو می‌نویسی) | | أنتِ | تو (مؤنث مفرد) | أنتِ تكتبينَ (تو می‌نویسی) | | هو | او (مذکر مفرد) | هو يقرأُ (او می‌خواند) | | هي | او (مؤنث مفرد) | هي تلعبُ (او بازی می‌کند) | | نحن | ما (جمع مذکر یا مؤنث) | نحن نعملُ (ما کار می‌کنیم) | | أنتم | شما (جمع مذکر) | أنتم تدرسونَ (شما درس می‌خوانید) | | أنتنّ | شما (جمع مؤنث) | أنتن تلعبنَ (شما بازی می‌کنید) | | هم | آنها (جمع مذکر) | هم يسافرونَ (آنها سفر می‌کنند) | | هنّ | آنها (جمع مؤنث) | هنّ يدرسنَ (آنها درس می‌خوانند) |
2. ضمایر متصل (الضمائر المتصلة)این ضمایر به کلمات دیگر مانند افعال، اسامی یا حروف اضافه متصل می‌شوند و به آنها معنی اضافی می‌دهند. ضمایر متصل به سه دسته تقسیم می‌شوند: الف) ضمایر متصلة في الفعلاین ضمایر به انتهای فعل متصل می‌شوند و معمولاً مفعول یا فاعل را نشان می‌دهند. | ضمیر متصل | معنی | مثال |
|---|
| ـني / ـني | من را | كتبني (او برای من نوشت) | | ـكَ / ـك | تو را (مذکر) | رأيتك (تو را دیدم) | | ـكِ | تو را (مؤنث) | رأيتكِ (تو را دیدم – مؤنث) | | ـه | او را (مذکر) | ساعدته (من به او کمک کردم) | | ـها | او را (مؤنث) | رأيتها (او را دیدم – مؤنث) | | ـنا | ما را | حبّنا (ما را دوست داشت) | | ـكم | شما را (مذکر جمع) | شكرًكم (از شما تشکر کرد) | | ـكنّ | شما را (مؤنث جمع) | رايتكنّ (شما را دیدم – مؤنث جمع) | | ـهم | آنها را (مذکر جمع) | زرتهم (به آنها سر زدم) | | ـهنّ | آنها را (مؤنث جمع) | ساعدتهنّ (به آنها کمک کردم – مؤنث جمع) |
ب) ضمایر متصلة في الاسماین ضمایر به انتهای اسم اضافه می‌شوند و مالکیت را نشان می‌دهند. | ضمیر متصل | معنی مالکیت | مثال |
|---|
| ـي | مال من | كتابي (کتاب من) | | ـكَ / ـك | مال تو | كتابكَ (کتاب تو – مذکر) | | ـكِ | مال تو | كتابكِ (کتاب تو – مؤنث) | | ـه | مال او | كتابهُ (کتاب او – مذکر) | | ـها | مال او | كتابها (کتاب او – مؤنث) | | ـنا | مال ما | كتابنا (کتاب ما) | | ـكم | مال شما | كتابكم (کتاب شما – مذکر جمع) | | ـكنّ | مال شما | كتابكنّ (کتاب شما – مؤنث جمع) | | ـهم | مال آنها | كتابهم (کتاب آنها – مذکر جمع) | | ـهنّ | مال آنها | كتابهنّ (کتاب آنها – مؤنث جمع) |
ج) ضمایر متصلة في حرف الجراین ضمایر به حرف اضافه مانند „في“، „على“، „من“ و… متصل می‌شوند. | حرف الجر + ضمیر متصل | معنی | مثال |
|---|
| في + ـي = فيّ | در من | فيّ البيتُ (در خانه‌ی من) | | على + ـك = عليكَ | بر تو | عليكَ السلامُ (سلام بر تو) | | من + ـه = منه | از او | ذهبتُ منهُ (من از او رفتم) |
خلاصه- ضمایر منفصل: تنها و مستقل، معمولاً فاعل هستند.
- ضمایر متصل: به فعل، اسم یا حرف اضافه وصل می‌شوند و نقش مفعول، مالکیت یا متمم جمله را دارند.
| 