ص-ل-و

« Back to Glossary Index
ریشه سه‌حرفی «ص ل و» در قرآن ۹۹ بار در چهار شکل مشتق آمده است:

۱۲ بار به صورت فعل باب دوم «صَلَّىٰ» (نماز گزارد) 1

صَلَّىٰ (تلفظ: صَلَّى، با تشدید لام و الف مقصوره در پایان) واژه‌ای عربی است که ریشه آن در زبان عربی به معنای دعا کردن، نماز خواندن و طلب رحمت از خداوند است. این واژه معمولاً در متون دینی و مذهبی به کار می‌رود و یکی از افعال کلیدی در قرآن و احادیث است.


کاربرد واژه در زبان عربی

۱. در قرآن و احادیث:

  • «صَلَّىٰ» به معنای نماز گزاردن، دعا کردن و درود فرستادن بر پیامبر (مثلاً: صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ).
  • ۲. در زبان روزمره:
  • برای اشاره به انجام نماز (مثلاً: صَلَّى الفَجرَ = نماز صبح را خواند).
  • ۳. در عبارات دعایی:
  • برای ابراز احترام و طلب رحمت برای پیامبران و اولیا (مثلاً: اللهم صَلِّ على محمد وآل محمد).

ویژگی‌های دستوری (گرامری)

  • نوع کلمه: فعل (ماضی)
  • باب: باب تفعیل (فَعَّلَ)
  • مصدر: تَصْلِیَة یا صَلاة
  • صرف:
    • صَلَّىٰ (او نماز خواند/ دعا کرد – مذکر مفرد غایب)
    • صَلَّيْتُ (من نماز خواندم)
    • صَلَّوْا (آنها نماز خواندند)

اطلاعات ریشه‌شناسی (اتیمولوژی)

  • ریشه: ص ل و (ص-ل-و)
  • این ریشه در عربی به معنای خم شدن، دعا کردن، و گرما دیدن (در معنای اصلی) است.
  • در زبان‌های سامی دیگر نیز معانی مشابهی دارد.
  • در قرآن، واژه «صلاة» و مشتقات آن (مانند صَلَّىٰ) بیش از ۹۰ بار آمده است.

مترادف‌ها و متضادها

مترادف‌ها (عربی و فارسی):

  • عربی: دَعا، رَجا، بَرَكَ، سَبَّحَ
  • فارسی: نماز گزاردن، دعا کردن، عبادت کردن، نیایش کردن

متضادها (عربی و فارسی):

  • عربی: كَفَرَ (کافر شد)، عَصى (نافرمانی کرد)، تَرَكَ الصَّلاة (نماز را ترک کرد)
  • فارسی: کفر ورزیدن، بی‌نمازی، ترک عبادت

جمع‌بندی

واژه «صَلَّىٰ» فعلی است از ریشه «ص-ل-و» که به معنای نماز گزاردن، دعا کردن و طلب رحمت است و کاربرد گسترده‌ای در متون دینی و زبان روزمره عربی دارد. این واژه مترادف‌هایی مثل دعا کردن و عبادت کردن و متضادهایی مانند ترک نماز و کفر دارد.

۸۳ بار به صورت اسم «صَلَوٰة» (نماز) 2

صَلَوٰة (نماز) واژه‌ای عربی است که در فارسی به معنای «نماز» یا «دعا» به کار می‌رود. این واژه در متون دینی اسلام اهمیت ویژه‌ای دارد و یکی از ارکان اساسی دین اسلام محسوب می‌شود.


کاربرد واژه صَلَوٰة در زبان عربی

در زبان عربی، صَلَوٰة معانی مختلفی دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارت است از:

  • نماز (عبادت معین با رکوع و سجود)
  • دعا و نیایش
  • طلب خیر برای کسی (به ویژه هنگام ذکر صلوات بر پیامبر)
  • در متون قدیمی‌تر، به معنای «دعا کردن» یا «طلب رحمت» نیز آمده است.

در قرآن و احادیث، این واژه به صورت‌های مختلف استفاده شده است؛ هم برای نماز واجب و هم برای دعا و طلب مغفرت.


ویژگی‌های دستوری واژه صَلَوٰة

  • جنس: مؤنث
  • جمع: صَلَوَات (نمازها، دعاها)
  • نوع کلمه: اسم (اسم ذات)
  • صرف: در جمله معمولاً به عنوان مفعول یا فاعل می‌آید.
  • در فارسی: به صورت „نماز“ معادل‌سازی شده است، اما گاهی به معنای دعا هم استفاده می‌شود.

اطلاعات ریشه‌شناسی (اتیمولوژی)

واژه صَلَوٰة از ریشه ثلاثی «ص ل و» در زبان عربی گرفته شده است. این ریشه به معنای دعا و نیایش است. برخی از زبان‌شناسان معتقدند که این واژه در اصل از فعل «صَلا» به معنای دعا کردن آمده است. در زبان‌های سامی دیگر نیز ریشه‌هایی با معنای مشابه وجود دارد.


مترادف‌ها و متضادها

مترادف‌ها در عربی:

  • دُعاء (دعا)
  • ابتهال (نیایش)
  • تَسْبِیح (ستایش)
  • رَغْبَة (تمایل به دعا)
  • صَلاة (در برخی کاربردها با معنای دعا)

مترادف‌ها در فارسی:

  • نماز
  • دعا
  • نیایش
  • مناجات

متضادها در عربی:

  • كُفْر (کفر، بی‌اعتقادی)
  • إِعْراض (روی‌گردانی)
  • تَرْكُ الصَّلَاة (ترک نماز)

متضادها در فارسی:

  • بی‌نمازی
  • کفر
  • بی‌دینی
  • غفلت

جمع‌بندی

واژه صَلَوٰة در عربی و فارسی هم به معنای نماز (عبادت خاص اسلامی) و هم به معنای دعا و نیایش به کار می‌رود. این واژه از نظر دستوری اسم مؤنث است و جمع آن صَلَوَات است. ریشه‌ی آن به معنای دعا کردن است و مترادف‌ها و متضادهای متعددی در هر دو زبان دارد.

یک بار به صورت اسم «مُصَلًّى» (جای نماز، محل نماز) 3

سه بار به صورت اسم فاعل باب دوم «مُصَلِّين» (نمازگزاران) 4

Nach oben scrollen