ص-ب-ر

« Back to Glossary Index
ریشه سه‌حرفی «ص ب ر» در قرآن ۱۰۳ بار در هشت ساختار مشتق مختلف آمده است:

۵۸ بار به صورت فعل باب اول «صَبَرَ» صبر کرد

1

معانی

واژه «صَبَرَ» در زبان عربی به معنای «صبر کرد»، «تحمل کرد»، «بردباری نشان داد» و «پایداری نمود» است. این فعل معمولاً در زمینه‌هایی به کار می‌رود که فردی در برابر سختی، مشکل یا رنجی استقامت و تحمل نشان می‌دهد.
در معنای وسیع‌تر، می‌تواند به شکیبایی، خودداری از بی‌تابی و پایداری در برابر مشکلات اشاره داشته باشد.


کاربرد واژه در زبان عربی

  • در قرآن و متون دینی: واژه صَبَرَ بسیار در قرآن و احادیث آمده و یکی از فضایل اخلاقی مهم در اسلام محسوب می‌شود.
  • در مکالمات روزمره: برای تشویق به تحمل در برابر مشکلات یا انتظار کشیدن بدون بی‌تابی به کار می‌رود.
  • در ادبیات: به عنوان نماد پایداری و مقاومت در شعر و نثر عربی کاربرد فراوان دارد.

مثال‌ها:

  • صَبَرَ على المصيبةِ (در برابر مصیبت صبر کرد)
  • صَبَرَ حتى جاء الفَرَجُ (صبر کرد تا گشایش آمد)
  • صَبَرَ على الجوعِ (گرسنگی را تحمل کرد)

ویژگی‌های دستوری

  • نوع واژه: فعل ثلاثی مجرد (فعل سه‌حرفی ساده)
  • باب: باب فَعَلَ – یَفعُلُ (وزن: صَبَرَ – یَصْبِرُ)
  • ماضی: صَبَرَ (او صبر کرد)
  • مضارع: یَصْبِرُ (او صبر می‌کند)
  • مصدر: صَبْرٌ (صبر، بردباری)
  • اسم فاعل: صابِر (صابر، شکیبا)
  • اسم مفعول: مَصْبور (کسی که بر او صبر شده)
  • وجه: فعل لازم (به مفعول نیاز ندارد)

اطلاعات ریشه‌شناسی (اتیمولوژی)

  • ریشه: ص-ب-ر (صبر)
  • این ریشه در سامی‌های دیگر نیز دیده می‌شود و معنای اصلی آن «تحمل»، «پایداری» و «خودداری از بی‌تابی» است.
  • در زبان‌های سامی دیگر مانند عبری واژه مشابهی به کار می‌رود: סבלנות (ساولانوت) به معنای صبر.

مترادف‌ها و متضادها

مترادف‌های عربی:

  • تَحَمَّلَ (تحمل کرد)
  • تَجَلَّدَ (استقامت کرد)
  • تَأَنّى (شکیبایی به خرج داد)
  • رَضِیَ (راضی شد، پذیرفت)

مترادف‌های فارسی:

  • شکیبایی
  • بردباری
  • تحمل
  • پایداری
  • استقامت

متضادهای عربی:

  • جَزِعَ (بی‌تابی کرد)
  • ضَجِرَ (بی‌حوصلگی کرد)
  • سَخِطَ (خشمگین شد)

متضادهای فارسی:

  • بی‌تابی
  • ناشکیبایی
  • بی‌صبری
  • جزع و فزع

خلاصه

واژه «صَبَرَ» یکی از افعال پایه و مهم در زبان عربی است که هم در متون دینی و هم در مکالمات روزمره به معنای صبر و تحمل به کار می‌رود و دارای کاربردهای گسترده معنایی و دستوری است. این واژه مترادف‌ها و متضادهای متعددی در عربی و فارسی دارد و از ریشه‌ای بسیار کهن در زبان‌های سامی برخوردار است.

 

۱ بار به صورت فعل باب سوم «صَابِرُ»  پایداری کن

2

۳ بار به صورت فعل باب هشتم «ٱصْطَبِرْ»  شکیبا باش

3

۴ بار به صورت صفت «صَبَّار» بسیار صبور

4

۱۵ بار به صورت اسم «صَبْر» صبر

5

۲۰ بار به صورت اسم فاعل «صَابِر» صبور

6

۱ بار به صورت اسم فاعل مؤنث جمع «صَّٰبِرَٰت» زنان صبور

7

۱ بار به صورت اسم فاعل مؤنث مفرد «صَابِرَة» زن صبور

8
Nach oben scrollen