تُزِغْ

بررسی واژه «تُزِغْ»

ریشه و استفاده واژه در زبان عربی:

کلمه «تُزِغْ» از فعل ثلاثی مجرد عربی «زاغَ» مشتق شده است. ریشه آن «ز-غ-غ» (زَیغ) است که به معنای انحراف یا میل به سوی چیزی (اغلب انحراف از مسیر درست) می‌باشد. این واژه در متون دینی و ادبی عربی به طور گسترده استفاده شده و غالباً به معنای انحراف یا گمراهی در زمینه‌های اخلاقی، دینی یا رفتاری به کار می‌رود.

واژه‌های مشتق شده از ریشه «ز-غ-غ» در قرآن:

در قرآن کریم، مشتقات مختلفی از این ریشه آمده است که برخی از آن‌ها عبارتند از:

1. زاغَ: به معنای انحراف کرد.
2. تُزِغْ: به معنای منحرف شدن یا متمایل شدن.
3. زَیْغ: به معنای کجی یا انحراف (اغلب در مفهوم قلب یا نیت انسان).
4. زاغَتْ: انحراف کردند (جمع مؤنث).
5. زاغَتْ الأبصار: انحراف یا لغزش چشم‌ها (در توصیف موقعیت‌های دشوار).

ویژگی‌های دستوری:

• نوع کلمه: فعل مضارع مجزوم.
• وزن: فعل ثلاثی مجرد (وزن «فَعَلَ» در حالت مضارع).
• حالت اعرابی: مجزوم با سکون به دلیل وجود ابزار جزم (مانند «لَم» یا «لَمّا»).
• ضمیر مخاطب: دوم شخص مفرد مذکر (تو).

معنای واژه در قالب‌های مختلف:

• زاغَ: منحرف شد.
• یَزِیغُ: منحرف می‌شود.
• تُزِغْ: تو منحرف می‌شوی (یا تو منحرف نشو؛ بسته به سیاق جمله).

اطلاعات ریشه‌شناسی:

ریشه «ز-غ-غ» در زبان عربی به معنای انحراف و میل به سوی چیزی است. این ریشه در زبان‌های سامی دیگر نیز معانی مشابهی دارد. واژه‌هایی با این ریشه معمولاً به انحراف فیزیکی، ذهنی یا معنوی اشاره دارند.

مترادف‌ها و متضادها:

• مترادف‌ها در عربی:
  • مالَ (تمایل پیدا کرد)
  • انحرفَ (منحرف شد)
  • أعوجَ (کج شد)
  • حادَ (از مسیر خارج شد)
• مترادف‌ها در فارسی:
  • کج شدن
  • منحرف شدن
  • تمایل پیدا کردن
  • گمراه شدن
• متضادها در عربی:
  • استقامَ (استوار شد)
  • اعتدلَ (معتدل شد)
  • ثبتَ (ثابت ماند)
• متضادها در فارسی:
  • راست شدن
  • استوار شدن
  • پایدار ماندن

کاربرد در قرآن:

یکی از آیات معروف که این ریشه در آن آمده است، آیه زیر است:

رَبَّنَا لَا تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنَا
(سوره آل عمران، آیه 8)
ترجمه: پروردگارا، دل‌های ما را پس از آنکه ما را هدایت کردی، منحرف مگردان.

این آیه بیانگر درخواست از خداوند برای پایداری قلب‌ها در مسیر هدایت است.