بَلِ (بَلْ)
۱. معانی واژه «بَلِ» واژه «بَلْ» در عربی یکی از حروف عطف و حرف‌های استثنا و اضراب است و معانی مختلفی دارد، از جمله: - بلکه
- بلکه برعکس
- بلکه بلکه (برای تصحیح یا رد جمله‌ی قبلی)
- حتی
- بلکه (برای انتقال از یک جمله به جمله دیگر با معنای قوی‌تر یا اصلاح جمله اول)
مثال: - ما جئتُ لألعب بل لأتعلم.(من برای بازی نیامدم بلکه برای یادگیری آمدم.)
۲. ریشه و کاربرد واژه در زبان عربی - ریشه: «بَلْ» یک حرف است و ریشه فعلی یا اسمی ندارد؛ بلکه جزو حروف عطف و اضراب محسوب می‌شود.
- کاربرد: در زبان عربی کلاسیک و قرآن و همچنین در محاوره، برای تصحیح، رد یا تقویت جمله قبلی به کار می‌رود.
۳. واژه‌های مشتق شده از ریشه در قرآن - چون «بَلْ» یک حرف است و ریشه اسمی یا فعلی ندارد، مشتقاتی از آن وجود ندارد.
- اما در قرآن، خود واژه «بَلْ» به‌کرّات (۴۴ بار) آمده است.
- نمونه برخی آیات:
- بَلْ هُمْ قَوْمٌ يَعْدِلُونَ (انبیاء/۹)
- بَلْ كَذَّبُوا بِمَا لَمْ يُحِيطُوا بِعِلْمِهِ (یونس/۳۹)
- بَلْ يُرِيدُ الإِنسَانُ لِيَفْجُرَ أَمَامَهُ (قیامه/۵)
۴. ویژگی‌های دستوری - نوع واژه: حرف عطف و اضراب
- نقش: برای رد یا تصحیح جمله قبلی یا انتقال به جمله‌ای قوی‌تر یا مهم‌تر
- تلفظ: بَلْ (با سکون لام)
- در جمله معمولا بعد از جمله منفی یا جمله‌ای که نیاز به اصلاح دارد، می‌آید.
۵. صورت پایه (Stammform) و معنی - صورت پایه: بَلْ (حرف)
- معنی: بلکه، بلکه برعکس، حتی، تصحیح‌کننده جمله قبلی
۶. اطلاعات ریشه‌شناسی (اتیمولوژی) - «بَلْ» واژه‌ای اصیل عربی است و جزو حروف استثنا و عطف در زبان عربی فصیح است.
- در زبان‌های دیگر معادل دقیقی ندارد و بیشتر در زبان عربی و متون قرآنی و ادبیات کلاسیک کاربرد دارد.
۷. مترادف‌ها و متضادها مترادف‌ها (در عربی و فارسی) - عربی: لَکِن (لکن)، بَلْکِی (در محاوره)، إِنَّمَا (تا حدی)
- فارسی: بلکه، حتی، اما، برعکس، در عوض
متضادها - عربی: وَ (و)، أَوْ (یا)، لِکَی (تا)، فَ (پس)
- فارسی: و، یا، پس، تا
خلاصه:
واژه «بَلْ» حرفی عربی است که برای تصحیح یا رد جمله قبلی یا بیان معنایی قوی‌تر به کار می‌رود و در قرآن و متون عربی بسیار رایج است. این حرف ریشه اسمی یا فعلی و مشتقات ندارد و معادل آن در فارسی «بلکه» است. | 