033-001-104-أحزاب

1. تجزیه و تحلیل دستوری و صرفی (گرامری):

الف) خطاب و جمله‌بندی:

• يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ:
  • «يَا»: حرف ندا (خطاب به صورت مستقیم).
  • «أَيُّهَا»: ترکیب «أَيُّ» (اسم موصول به معنی «ای کسی که») و «ها» (حرف تنبیه برای تأکید).
  • «النَّبِيُّ»: اسم معرفه به حرف تعریف «ال»، مرفوع به دلیل اینکه منادا است.
• اتَّقِ اللَّهَ:
  • «اتَّقِ»: فعل امر ثلاثی مزید از ریشه «و-ق-ی» به باب افتعال (به معنای پرهیز کردن).
    • ساختار فعل: فعل امر مجزوم است (حذف حرف عله در انتها).
  • «اللَّهَ»: مفعول به منصوب.
• وَلَا تُطِعِ الْكَافِرِينَ وَالْمُنَافِقِينَ:
  • «وَ»: حرف عطف.
  • «لَا»: حرف نهی.
  • «تُطِعِ»: فعل نهی مضارع مجزوم از ریشه «ط-و-ع» به باب افعال (به معنای اطاعت کردن).
  • «الْكَافِرِينَ وَالْمُنَافِقِينَ»: هر دو مفعول به منصوب و تابع یکدیگر هستند. این دو اسم جمع مذکر سالم هستند.
• إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا:
  • «إِنَّ»: حرف تأکید و نصب.
  • «اللَّهَ»: اسم منصوب (اسم إنَّ).
  • «كَانَ»: فعل ماضی ناقص.
  • «عَلِيمًا» و «حَكِيمًا»: خبر کان منصوب، که هر دو صفت خداوند هستند.

2. ریشه‌شناسی کلمات (استخراج ریشه‌ها):

1. اتَّقِ: ریشه آن «و-ق-ی» است. معنای اصلی آن «محافظت کردن، پرهیز کردن» است.
2. تُطِعْ: ریشه آن «ط-و-ع» است. معنای اصلی آن «پیروی کردن، اطاعت کردن» است.
3. كَافِرِينَ: ریشه آن «ک-ف-ر» است. معنای اصلی آن «پوشاندن، انکار کردن» است.
4. مُنَافِقِينَ: ریشه آن «ن-ف-ق» است. معنای اصلی آن «دوچهره بودن، نفاق داشتن» است.
5. عَلِيمًا: ریشه آن «ع-ل-م» است. معنای اصلی آن «دانستن».
6. حَكِيمًا: ریشه آن «ح-ک-م» است. معنای اصلی آن «حکمت، قضاوت درست».

3. نوع جمله و ترکیب کلی:

نوع جمله:

این آیه شامل چند جمله مختلف است:

1. جمله امری:
   • «يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ اتَّقِ اللَّهَ».
   • فعل امر در اینجا نشان‌دهنده دستور مستقیم است.
2. جمله نهی:
   • «وَلَا تُطِعِ الْكَافِرِينَ وَالْمُنَافِقِينَ».
   • فعل نهی در این قسمت نشان‌دهنده منع صریح است.
3. جمله خبری تأکیدی:
   • «إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا».
   • جمله‌ای که با حرف تأکید «إِنَّ» شروع شده و بیان‌کننده صفات خداوند است.

ترکیب کلی:

این آیه ترکیبی از جملات امری، نهی و خبری است که هدف آن انتقال دستوری الهی همراه با تأکید بر حکمت و علم خداوند است.

4. ترجمه و مفهوم آیه به فارسی:

1. ترجمه تحت‌اللفظی: «ای پیامبر! تقوای الهی پیشه کن و از کافران و منافقان اطاعت مکن؛ بی‌گمان خداوند دانا و حکیم است.»
2. مفهوم کلی: این آیه دربرگیرنده دستوری مستقیم به پیامبر اکرم (ص) است که در مسیر تبلیغ رسالت الهی از هیچ‌گونه تأثیرپذیری منفی از سوی کافران و منافقان اجتناب ورزد. همچنین، با اشاره به صفات خداوند یعنی علم بی‌پایان و حکمت مطلق، اهمیت این فرمان تأکید می‌شود.

5. نکات تفسیری (به اختصار):

1. خطاب مستقیم به پیامبر اکرم (ص) نشان‌دهنده اهمیت موضوع است.
2. تقوای الهی به عنوان اولین توصیه، محور اصلی رسالت پیامبر را مشخص می‌کند.
3. نهی از اطاعت کافران و منافقان، اشاره به خطر تأثیرگذاری آنان بر جامعه اسلامی دارد.
4. صفات خداوند (علیم و حکیم) در انتهای آیه، نشان‌دهنده این است که تمامی اوامر الهی بر پایه علم کامل و حکمت الهی صادر شده‌اند.