ر-ج-ز

نه بار به صورت اسم „رِجْز“ (رِجْز)

یک بار به صورت اسم „رُّجْز“ (رُّجْز)

۱. معانی واژه

• در لغت عربی:
  • ناپاکی، پلیدی: یکی از معانی اصلی رُجْز، آلودگی و ناپاکی است. در قرآن نیز به این معنا آمده است.
  • عذاب، بلا: گاهی به معنای عذاب الهی یا بلا نیز به کار می‌رود.
  • لکنت زبان: در برخی منابع، به معنای لکنت یا گرفتگی زبان آمده است.
  • نوعی شعر: در ادبیات عرب، رُجْز به نوعی شعر ساده و کوتاه با وزن مشخص نیز گفته می‌شود که غالباً در جنگ‌ها برای تهییج رزمندگان خوانده می‌شد.
  • تزلزل و اضطراب: به معنای لرزش و اضطراب هم آمده است.

۲. کاربرد واژه در زبان عربی

• در قرآن:در آیه ۱۳۴ سوره اعراف آمده است:

  „وَلَمَّا وَقَعَ عَلَیْهِمُ الرِّجْزُ…“

  که در اینجا به معنای عذاب است.

• در شعر و ادب:به وزن شعری خاصی که ساده و کوبنده است و غالباً در میدان نبرد خوانده می‌شد، رُجْز می‌گویند.
• در زبان روزمره:امروزه کمتر در مکالمه روزمره به کار می‌رود و بیشتر معنای کلاسیک و ادبی دارد.

۳. ویژگی‌های دستوری (گرامری)

• نوع کلمه: اسم (اسم مصدر)
• جنس: مذکر
• جمع: أَرْجاز (ارجاز)
• وزن صرفی: فُعْل (رُجْز)

۴. ریشه‌شناسی (اتیمولوژی)

• ریشه این واژه از فعل ثلاثی „رَجَزَ“ گرفته شده است.
• در اصل به معنای لرزش و اضطراب بوده و سپس به معانی پلیدی، عذاب و شعر خاص توسعه یافته است.

۵. مترادف‌ها و متضادها

مترادف‌ها (در عربی و فارسی):

متضادها (در عربی و فارسی):

۶. خلاصه

رُجْز واژه‌ای با معانی متعددی چون عذاب، ناپاکی، اضطراب و نوعی شعر حماسی عربی است که ریشه در فعل „رَجَزَ“ دارد و در متون دینی و ادبی کاربرد داشته است. مترادف‌ها و متضادهای متعددی در عربی و فارسی برای آن وجود دارد.